Tahran’da bu ay yapılan bir kültür şenliğinde ışıklar sönerken seyirciler içindeki bayanlar her şeye meydan okurcasına dans ediyor, müzik söylüyor ve müziğe alkışlarla eşlik ediyordu.
Başörtülerini de çıkarmış, ellerinde sallıyorlardı. Bu, İran’daki Şeriat maddeleri gereği hassas bir kırmızı çizginin aşılması demekti.
İran İslam Cumhuriyeti’nde başörtüsü güçlü bir siyasi sembol, ülkedeki ulema sınıfının ideolojisinin temel desteklerinden biri.
Zorunlu başörtüsü yasağına uymayan bayanlar sert cezalara çarptırılıyor.
Ancak 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin öldürülmesinin akabinde protesto şovlarının başlamasından bu yana birçok İranlı genç kimi vakit sivil itaatsizlik şovlarıyla, açıkça katı başörtüsü kurallarını sorguluyor.
Başörtüsü yasaklarının uygulandığını gözetmekle yükümlü olan ahlak polisinin devriye nöbetleri, Mahsa Amini’nin Eylül 2022’de başörtüsü yasağını çiğnediği gerekçesiyle gözaltına alınması ve gözaltındayken hayatını kaybetmesi üzerine durdurulmuştu.
Ancak bir emniyet sözcüsünün yaptığı açıklamaya nazaran İran idaresi, ahlak polisinin tekrar sokaklara dönmesine müsaade verdi.
Bu kuşkusuz iktidar ile protestocular ortasındaki gerginliği tırmandıracak bir adım.
BBC Farsça’nın Instagram kanalına sesli ileti gönderen bir İranlı karara yansısını “Bu halka açılmış bir savaşın ilanıdır,” kelamlarıyla lisana getirdi.
“Bu defa halkın rejimin daima yaptığı kusurlardan azami yarar sağlamasını ve bütün sistemi alaşağı etmesini umuyorum,” diye konuştu.
İran hükümeti ahlak polisinin devriyelerine tekrar başlaması kararının halktan gelen talep üzerine alındığını öne sürerken, karar büyük reaksiyon de çekti.
Eski cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, ahlak polisi minibüslerinin sokaklarda tekrar belirmesiyle hükümetin kendi ayağına çelme taktığını, bunun toplumdaki gerginlikleri daha da tırmandıracağını ve bir “sosyal patlamaya” neden olacağını söyledi.
Reuters’a konuşan ve ismini saklı tutmak isteyen eski bir hükümet yetkilisi de “yanlış kararların iktidar sahipleri için elim sonuçlar doğruabileceğini, insanların daha fazla baskı altına alınamayacağını, bu kararda ısrar edilirse sokak protestolarının tekrar başlayacağını” tabir etti.
Kararın akabinde başörtüsü yasağını uygulamaya çalışan ahlak polisi ile sokaktaki vatandaşlar ortasında gerginlikler yaşandığı görülmeye de başlandı.
BBC’nin ulaştığı ve 16 Temmuz’da çekildiği sanılan bir görüntüde, İran’ın kuzeyindeki Raşt kentinde vatandaşların ahlak polisinin İslami giysi kurallarını ihlal etmekle suçladıkları üç genç kızı gözaltına almasına mani oldukları görülüyor.
Yetkililer başörtüsü yasağını uygulamak için önlemlerini arttırırken, yasağa karşı çıkanların da isyanlarını sürdürmekte kararlı oldukları anlaşılıyor.
Bu hafta ülkenin en önde gelen bayan siyasi mahkumlarından Sepideh Gholian’ın davası mahkemede başörtüsü takmayı reddettiği için görülemedi.
29 yaşındaki aktivist İran’ın güneybatısındaki bir endüstriyel sıkıntıyla ilgili haberler yapmasının akabinde altı yıl evvel tutuklanmıştı.
Bu yıl cezasını tamamlayarak hür bırakılmış, fakat bir protesto gösterisinde İran’ın dini başkanı Ayetullah Ali Hamaney aleyhine sloganlar attığı suçlamasıyla tekrar gözaltına alınmış ve cezaevine gönderilmişti.
Missouri Üniversitesi’nden “Devrim Sonrası İran” kitabının müellifi Mehrzad Boroujerei, mevcut durumu “Bir çıkmaza girmiş üzere görünüyoruz,” kelamlarıyla kıymetlendirdi.
İran’ın geleceği hakkındaki farklı görüşler ortasındaki çatışmanın sürdüğünü söyleyen Boroujerei “Muhalefet ulema rejimini devirmeyi başaramadı. Devlet de vatandaşların taleplerine kulak vermekte istekli davranmadığı ve vatandaşları sıkıntı kullanarak bastırmaya çalıştığı için başarılı olamadı,” dedi.
Bu güç kullanma önlemleri çerçevesinde başörtüsü yasaklarına karşı koyanlara alışılmadık cezalar verilmesi de kelam konusu oldu.
Örneğin başörtüsü yasağını ihlal etmekle suçlanan bir bayan bir ay boyunca “ölü yıkamak” ile cezalandırıldı.
Ünlü iki bayan oyuncu Afsaneh Baygan ve Azadeh Samadi’ye her hafta zarurî psikoterapi seanslarına gitme cezası verildi.
Bir başka oyuncu Leyla Bolukat ise kamuya açık bir toplantıda başörtüsü yerine şapka taktığı için “başörtüsünü çıkarmak” ve “halkın başını karıştırmak” suçlamalarıyla bir yıl mahpus cezası aldı.
Bu cezaların ağır bir biçimde eleştirilmesinin akabinde, iktidar yanlısı gazeteler mahkeme kararlarını savunmak için sıraya girdi ve bu ünlü isimlerin bu üzere cezalar sayesinde “tedavi olacaklarını” ileri sürdü.
