Güney Amerika kıtasındaki sekiz ülke, Amazon’daki ormansızlaştırmaya karşı çaba için bir ittifak kurmak konusunda muahedeye vardı.
Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Guyana, Peru, Surinam ve Venezuela’dan oluşan Amazon İşbirliği Antlaşması Örgütü (ACTO) tarafından düzenlenen tepede, hükümet temsilcileri dünyanın en büyük yağmur ormanının geleceği ile ilgili atılacak adımlarda muahedeye vardı.
Ülkeler ortak maksatlar konusunda ise anlaşamadı.
Bolivya, Brezilya, Kolombiya ve Peru devlet liderleri doruğa katılırken, Ekvador, Guyana, Surinam ve Venezuela ise üst seviye yetkililerini gönderdi. Amazon havzasını paylaşan sekiz ülke tarafından 1995 yılında kurulan ACTO, 14 yıldır birinci kere bir ortaya geldi.
Brezilya’nın Belem kentinde düzenlenen dorukta ortak bir deklarasyon imzalanırken konut sahibi ülkenin devlet lideri Luiz Inacio Lula da Silva ve öteki önderler, toplantıdan mutabakat hakkında yorum yapmadan ayrıldı.
Deklarasyon, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmeyi, ormansızlaşmaya son vermeyi ve bunu besleyen organize cürümle çaba etmeyi amaçlıyor.
Reuters haber ajansının aktardığına nazaran Brezilya Dışişleri Bakanı Mauro Vieira, basın toplantısında ormansızlaşma konusunun “bölgeyi hiçbir halde bölmeyeceğini” ve deklarasyonda “ormansızlaşma konusunda bir anlayış olduğunu” belirtti, fakat detay vermedi.
Petro’nun fosil yakıt çağrısı
Ülke önderleri ormansızlaşma ve petrol geliştirme dahil kimi mevzularda görüş ayrılığı içinde görünüyor.
Kolombiya’nın solcu Devlet Lideri Gustavo Petro’nun Amazon’da yeni petrol geliştirmeyi sona erdirme istikametinde davette bulundu. Fakat bu Brezilya da dahil kimi üye ülkeler için hassas bir husus.
Brezilya’da devlet takviyeli petrol şirketi tartışmalı bir formda Amazon Irmağı’nın ağzında yeni keşifler üzerinde çalışıyor. Bu alan büyük ölçüde yağmur ormanlarıyla kaplı.
Petro, Salı günkü konuşmasında solun petrol çıkarmaya devam etme isteğini iklim bilimini reddetmeye benzettti.
Kolombiya başkanı, fosil yakıtlardan kademeli olarak yapılacak “enerji geçişinin”, iklim değişikliğini durdurmak için gereken çalışmayı geciktirmenin bir yolu olduğunu söyledi.
Brezilya Güç Bakanı Alexandre Silveira ise Petro’nun konuşmasından sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, “Brezilya’da bugün tartıştığımız şey, kapsamlı ve geniş bir alan. Benim görüşüme nazaran tahminen de güç geçişinden evvelki petrol ve gazın son sınırı” dedi.
Silveira, kararı vermek için bölgede ne cins bir petrol rezervi olduğuna dair araştırma yapmaları gerektiğini söyledi.
Zirve yasa dışı altın madenciliğini sona erdirme konusunda sonuncu bir tarih de belirlemedi. Lakin başkanlar bu hususta işbirliği yapmayı ve hudut ötesi çevresel cürümlerle uğraş etmeyi kabul etti.
Belem Deklarasyonu ismi verilen ortak açıklama, yerli haklarını güçlü bir formda vurguluyor. Birebir vakitte deklarasyonda su idaresi, sıhhat, iklim tepelerinde ortak müzakere durumları ve sürdürülebilir kalkınma hususlarında işbirliği de yer aldı.
Sekiz ülke, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Tepesi üzere her yıl toplanmaya karar verdi.
‘Birlikte hareket etmeliyiz’
Zirvenin açılış konuşmasında Brezilya Devlet Lideri Lula, “iklim krizinin önemli biçimde kötüleştiğini” vurguladı ve “Çağımızın zorlukları ve bunlardan doğan fırsatlar, birlikte hareket etmemizi gerektiriyor” dedi ve şöyle devam etti:
“Hiç bu kadar acil olmamıştı.”
Ocak ayında misyona gelen solcu başkan Lula, seçim propagandalarında çok sağcı selefi Jair Bolsonaro periyodundaki Amazon’un ormansızlaştırılmasına vurgu yaparak, Brezilya’nın iklim değişikliği ile çabaya “geri döndüğünü” söylemişti.
Brezilya Amazon’undaki ormansızlaşma, Devlet Lideri Jair Bolsonaro’nun devrinde arttı. Bolsonaro, ormanlarda tarım ve madenciliği teşvik eden biri.
Kolombiya Devlet Lideri Gustavo Petro ise konuşmasında global iktisadın radikal bir biçimde yine düşünülmesi tarafında bir davette bulunarak, gelişmekte olan ülkelerin borçlarının iptal edilerek iklimi muhafazaya yönelik hareketler karşılığında bir çeşit “Marshall Planı” stratejisi önerdi.
“Sıfır ormansızlaşmayı sağlamanın bile karbon emisyonlarını yok etmek için kâfi olmayacağını” savunan Petro, “Çözüm, kömür, petrol ve gaz yakmayı durdurmak” dedi.
AFP haber ajansının aktardığına nazaran yüzlerce iklim eylemcisi de Belem’deki konferans salonuna bir yürüyüş gerçekleştirdi ve devlet liderlerinden bahadır atılımlar talep etti.
‘Bu krizi biz yaratmadık’
Toplantıya Lula ve Petro’nun yanısıra Bolivya Devlet Lideri Luis Arce ve Peru Devlet Lideri Dina Boluarte de katıldı. Toplantıda Ekvador, Guyana ve Surinam ismine ise üst seviye yetkililer yer aldı.
Venezuela Devlet Lideri Nicolas Maduro, kulak enfeksiyonu nedeniyle toplantıda yer almadı. Onu Lider Yardımcısı Delcy Rodriguez temsil etti.
Arce, güçlü ülkeleri Amazon’u korumak için gayret sarf etmeye ve finansal olarak desteklemeye çağırdı.
İklim krizinin ve sonuçlarına dair tüm sorumluluğun kendi omuzlarına ve ekonomilerine yıkılmaması gerektiğini belirten Arce, “Bu krizi biz yaratmadık” dedi.
BBC İzleme Servisi’nin Venezuela devlet televizyonu VTV’den aktardığı habere nazaran Rodriguez, Amazon’daki tehditler ortasında NATO, ABD ve Avrupa ülkeleri gösterdi.
“Ülkelerimizde ABD, Avrupa ve NATO askeri üslerinin bulunması nasıl mümkün olabilir?” diye soran Rodriguez, “Kuzey Atlantik ülkelerinin stratejik olarak aslında gözlerini kaynaklara, suya, bu geniş toprakların biyo-çeşitliliğine diktiğini biliyoruz” dedi.
2025 BM İklim Tepesi de Belem’de gerçekleşecek. Sekiz ülkenin toplantısının bir cins prova niteliği taşıdığı düşünülüyor.
Amazon havzası dünya biyoçeşitliliğinin yaklaşık yüzde 10’unu oluştururken bölgede yüz milyarlarca ağaç bulunuyor. Değerli bir karbon deposu olan kelam konusu geniş alan global ısınmayı azaltmakta kıymetli bir rol oynuyor.
Bilim insanları yağmur ormanının yok edilmesinin tehlikeli bir dönüm noktasını da beraberinde getirdiği konusunda ikazlarda bulunuyor. Ağaçların karbonu emmek yerine karbon salınımı yapabileceği tarafını vurgulayan bilim insanları bunun iklim için felaketle sonuçlanabileceğini söylüyor.
