“Burada, demokrasinin bedelini ömürlerimizle ödüyoruz”
Bunlar, Fernando Villavicencio’nun, sıkılan çok sayıda mermiyle öldürülmesinden az evvel, bir seçim mitinginde mikrofona bağırarak söylediği son sözlerdi. Bu kelamlar, yalnızca beş yıl evvel abartılı bir telaffuz olarak kabul edilebilirdi.
Ama artık kulağa bir kehanetmiş üzere geliyor. Yaklaşan başkanlık seçimlerindeki adaylardan biri olan Villavicencio, başşehir Quito’daki mitingden ayrılırken, silahlı suikastla öldürüldü.
Villavicencio’nun suikastı, tek örnek de değil.
Bir belediye lideri çalışmaları denetlerken vuruldu, köprülerden cesetler sarkıtıldı, çete önderleri istediklerini yapmadıkları takdirde, siyasetçileri vefatla tehdit ettikleri görüntüler yayımladı. Daha evvel inançlı olmasıyla tanınan ülkede, sonu hiç gelmeyecek üzere görünen bir şiddet dalgası, manşetlere hakim oldu.
2018’de her 100 bin kişi başına cinayet oranı 5,8’di. Nüfusun büyük çoğunluğu Gallup anketinde, gece tek başına yolda yürürken inançta hissettiklerini söylüyordu.
2022’de Ekvador’daki cinayet oranları dört kattan fazla arttı ve Ekvador halkının güvenlik algısı, polise olan inançla birlikte yerle bir oldu.
Şimdi bir anket daha yapılsa, inançta hissedenlerin oranının daha düşük çıkacağını kestirim etmek güç değil.
Peki, bu kadar kısa müddet evvel turistler ve mahallî halk için inançlı bir vaha olarak görülen ülke, nasıl demokratik yollardan seçilmiş siyasetçilerin silahlı hücumlarda öldürüldüğü bir yere dönüştü?
Bu sorunun karşılığı çeteler ve coğrafya.
Ekvador, dünyanın en büyük iki kokain üreticisi Kolombiya ve Peru’nun ortasında sıkışmış halde.
BM’nin son Global Kokain Raporuna nazaran kokain üretimi son devirde rekor bir artış gösterdi.
Üretimdeki artışla birlikte, polisin dünya genelinde ele geçirdiği kokain ölçüsü da yükseldi.
Kokain üretimi için gereken hammadde koka yapraklarının üretildiği Kolombiya ve Peru, dünyanın geniş kesitlerine uzanan bu ticaretin merkezinde.
Polis bir yandan, kokainin akışını önlemek için kaynaklarını birleştirirken, çeteler de uyuşturucu ticaretine daha memleketler arası bir kimlik kazandırdı.
Kolombiya’da bir vakitler kokain ticaretinin büyük bir oyuncusu olan isyancı FARC örgütünün silah bırakmasından sonra, yeni oyuncular Kolombiya’nın hudutlarının ötesinde ittifaklar kurdu.
Meksikalı uyuşturucu kartelleri ve Balkan ülkelerinden hata örgütleri, Güney Amerika’da ortaklar buldu ve yeni güzergahları düşünmeye başladı.
İyi bir altyapıya sahip olan ve Büyük Okyanus’a açılan büyük limanlarıyla bu çeteler açısından yalnızca coğrafik açıdan tercih edilir değildi. Ayrıyeten ülkenin güvenlik güçlerinin de güçlü kartellerle başa çıkma konusunda pek tecrübesi yoktu.
Uluslararası hata örgütlerinin lokal çetelere sızması uzun sürmedi. Bu çeteler o vakte dek haraç almak üzere daha hafif cürümlere odaklanmıştı.
Bu ittifakların birçok Ekvador hapishanelerinde kurdu ve artık kentlere yayılan şiddet ve acımasızlık birinci olarak parmaklıklar arkasında başladı.
Meksikalı rakip kartellerle irtibatlı çeteler birbirlerine hapishanelerde meydan okudu ve konut imali silahlarla birbirlerini öldürüp, düşmanlarının kesilmiş başlarını sergilediler.
Ekvador’un kapasitelerinden çok daha kalabalık hapishanelerinde son yıllarda yüzlerce mahkum öldürüldü. Sorunu, mahkumları diğer hapishanelere nakliye ederek çözme teşebbüsleri de sorunu ülke geneline yaymış üzere görünüyor.
Geçen ay, ülke genelindeki hapishanelerde eş vakitli isyanlar başlatan mahkumlar, 136 gardiyanı rehin aldı.
Ekvador’da öne çıkan çete önderlerinin pek birden fazla parmaklıkların arkasındayken, başlattıkları şiddet hapishanelerle hudutlu kalmadı.
Hapishanelere sokulan cep telefonlarıyla dışarıdaki hata imparatorluklarını yönetiyorlar ve kendilerine pürüz oldukları herkesin mevt buyruklarını veriyorlardı.
Fernando Villavicencio suikasttan bir hafta evvel ismini ülkenin batısındaki Chone kentinden alan Los Choneros çetesinden vefat tehdidi almıştı.
Los Choneros çetesinin ilişkili olduğu Sinaola kartelinin eski önderi Joaquin “El Chapo” Guzman, ABD’de mahpusta.
Çeteler ülke dışındaki yeni müttefiklerinin aktardığı para ve ABD’den alınıp, Meksika üzerinden kaçırılan yüksek güçlü silahlarla ateş güçlerini de geliştirdiler ve kayda paha bir düşman haline geldiler.
Bu çetelere meydan okumaya niyetli çok az insan vardı ve Fernando Villavicencio onlardan biriydi.
Villavicencio, Los Choneros’tan çeteyi kınamaması ve hatta ismini bile ağzına almaması ihtarına karşın, “Şimdi mert olma zamanı” dediği kampanya sloganına sadık kaldı.
Başkan adayı, çetenin tehdidinden kısa müddet sonra yayımladığı görüntüde “Çeteler beni alt edebileceğini sanıyordu fakat onlardan korkmuyorum” demişti.
Villevicencio’ya polis müdafaası verildi, fakat kampanyasına devam etti ve vefatından evvelki son ana kadar seçmenlerin elini sıkıyordu.
Öldürülmesinden kısa mühlet sonra, maskeli bir küme çete üyesi suikastı üstlendi ve bir öbür lider adayını tehdit etti.
Kar maskesi takan bir küme erkek Los Choneros üyesi olmadıklarını, Los Lobos (Kurtlar) isimli bir çeteye üye olduklarını söylediler. Çetenin güçlü Meksikalı cürüm örgütlerinden Jalisco Yeni Nesil Karteliyle irtibatları var.
Polis şimdi Fernando Villavicencio’nun sukiasta kurban gitmesinin arkasında kim olduğunu açıklamadı. Lakin, polis muhafazası altındaki bir Ekvador başkanlık seçimi adayının, kamuya açık bir ortamda, başkentte öldürülmesi, bu derece müdafaası olmayan Ekvadorluları kaygılandırdı.
