Pan-Afrika Ligi Lideri ve Afrikalı siyasetçi Amzat Boukari-Yabara, “(Nijer’de) Durum çok gergin, hala askeri müdahale tehdidi altındayız. Birinci sefer eski sömürgeci güç Fransa’dan kopma durumuyla karşı karşıyayız” dedi.
Pan-Afrika Ligi (Umoja) Lideri, tarihçi, aktivist ve siyasetçi Dr. Amzat Boukari-Yabara, Nijer’de yaşanan son gelişmeleri, Fransa’nın bölgedeki varlığını, Rusya’nın tesirini ve Türkiye – Nijer bağlarını İHA muhabirine anlattı.
Türkiye’nin Afrika’da ne istediğini bildiğini söyleyen Boukari-Yabara, Nijer’de durumun çok gergin olduğunu ve Fransa’dan kopma durumuyla birinci kere karşı karşıya kaldıklarını lisana getirdi.
Boukari-Yabara ayrıyeten üç yıl içinde yapılacak genel seçimler için bir tıp geçiş sürecine girildiğini düşündüğünü tabir etti.
Söz konusu darbenin bölge için kıymetli olduğunu belirten Boukari-Yabara, “Burkina Faso ve Mali iki darbe bölgesi. Bu iki ülke de hem askeri rejim hem de hükümette siviller ile siyasi bir geçiş yaşanıyor. Nijer de tıpkı tipten bir siyasi geçiş sürecine dahil edilmelidir. Batı Afrika’da, bilhassa Sahel Bölgesi’nde bir darbe dalgası yaşıyoruz. Bu kümeler ordu tarafından yönetiliyor. Bunlar siyasi kümeler değil. Bunlar anayasal darbeler değil. Anayasal rejimin dışına çıkıyoruz. Bu durum Fransız ve Batılıların terör tehdidi sıkıntısının bir sonucudur. Zira Fransa başından beri terörle uğraşta askeri tahlili Sahel’de kullanmaya karar vermişti” açıklamasında bulundu.
Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ile ilgili bir durumun olduğunu hatırlatan Boukari-Yabara, “Çünkü ECOWAS’ta 15 ülke var. Şu anda bunlardan dördü yaptırım altında ve siyasi darbe nedeniyle ECOWAS Ginesi’nin dışındalar. Ayrıyeten Nijer, Mali ve Burkina Faso da bulunuyor. Artık elimizde Muhammed Bazum’un yine iktidara gelmesi için savaş çıkarma kararı var. Bu askeri müdahale fikri geçen ay zati tartışılmıştı ve fikir bir sonraki kümenin askeri bir tahlile ulaşması ve bizim de bir fikir birliğine varmamız içindi. Zira şu anda ECOWAS başkanlığını Nijerya Devlet Lideri Bola Tinubu devraldı fakat birebir vakitte Nijerya’nın başkanlığını da üstlendi” dedi.
Bola Tinubu’nun, Bazum’u kurtarmak için askeri müdahale davetinde bulunmaya karar verdiğini hatırlatan Boukari-Yabara, Afrika Birliği ve ECOWAS ortasında bir çatışma olduğunu aktardı.
Fildişi Kıyısı Cumhurbaşkanı Alassane Ouattara’nın 850 ila bin 100 asker için askeri müdahaleye yönelik üç aylık bütçe onayına hazır olduğunun altını çizen Boukari-Yabara, “Senegal’in de başka ülkeler dışında askeri müdahaleye girişmek üzere olduğunu da görüyoruz. Ayrıyeten Cape Verde, askeri müdahaleye hazır olduklarını da açıklıyor. Münasebetiyle, ECOWAS örneğinde, ECOWAS’ın liderliği için şu anda ECOWAS’ın şu anki lideri olan Nijeryalı Devlet Lideri Bola Tinubu, Fildişi Kıyısı’ndan Alassane Ouattara, Senegal’den Macky Sall ve Nijerya’dan Faure Gnassingbe ortasında da bir çaba var. Münasebetiyle tüm bu önderler çoğunlukla Nijer’deki bu durumdan yararlanmaya çalışan Batılı ülkelerin cebinde” biçiminde konuştu.
“Kararlar için diplomatik müzakereler, diplomatik arabuluculuk yapılmalı”
Boukari-Yabara, Mali ve Burkina Faso’nun Nijer’e bir askeri müdahale olması halinde bunu Mali ve Burkina Faso’ya yönelik bir askeri müdahale olarak değerlendireceklerini hatırlatarak, “ECOWAS’ın askeri müdahalesine karşı Nijer’le birlikte savaşmaya hazırız üzere söyleniyor. Yani Batı Afrika’da epeyce gergin bir durumdayız. Fakat bence kararlar için diplomatik müzakereler, diplomatik arabuluculuk yapılmalı. Askeri müdahale lakin çok gergin bir duruma düşersek gerçekleşebilir. Zira biz birebir vakitte alternatif arabulucuyuz. Mesela Kuzey Nijerya’nın klasik şeflerinden bir heyetimiz vardı, Nijer rejimiyle görüştük. Bu heyeti de ECOWAS’tan alıyoruz, Lider Bazum’la görüşüyoruz” açıklamasında bulundu.
“Nijer’de Fransa’nın varlığına karşı çok güçlü bir muhalefet var ve genel kamuoyunun Fransa hakkındaki fikri epeyce kötü”
“Nijer’de genel kamuoyunun Fransa hakkındaki niyetinin hakikaten makûs olduğunu söyleyebilirim” diyen Boukari-Yabara, şöyle devam etti:
“Nijer, kalkınma ölçeğinde en yoksul Afrika ülkelerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu birebir vakitte Fransız kalkınma siyasetinin Nijer için gerçek bir kalkınma oluşturamamasından da kaynaklanmaktadır. Bu ortada Fransa uranyum için Nijer’de. Uranyum, Fransa’nın nükleer gücüne katkıda bulunan stratejik bir mineraldir. Fransa uranyum konusunda dünyanın bir numarasıdır. Bu mineral Nijer’den çıkarılıyor. Nijer halkı da uranyumdan faydalanamadı. Hasebiyle, Fransa’nın Nijer’i kendi doğal kaynakları için kullanmasına ve bundan faydalanmamasına ait ekonomik hayal kırıklığının sonuçları insanları hakikaten zorluyor. Öncelikle Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Nijerli bayanlara yönelik çok ırkçı telaffuzları var. Birkaç yıl evvel Nijer’in az gelişmiş olduğunu açıklamıştı. Bayanların rahmi yüzünden. Nijer’deki bayanların çok fazla bebek yaptığını ve çok fazla bebek yaptıkları için Nijer için gerçek bir gelişme elde etmenin imkansız olduğunu söylüyor. Yani bu çeşit ırkçı telaffuzlar, bu tıp son derece sömürgeci ve ataerkil telaffuzlar Nijer’deki beşerler tarafından nitekim takdir edilmiyor. Nijer devlet lideri eski Mahamadou Issoufou ve sonuncusu Muhammad Bazum devrildi. Onlar Nijerlileri, Fransız kuklaları olarak görülüyorlar ve gerçekte halkın iradesinin sözü değiller. Münasebetiyle Nijer’de Fransa’nın varlığına karşı çok güçlü bir muhalefet var ve genel kamuoyunun Fransa hakkındaki kanısı epey makûs. Halk Fransa’dan bıktı.”
“Darbeden ötürü kuzeye göç etkilendi”
Nijer’de yaşanan darbenin Afrika’da göçü etkileyeceğine yönelik soruyu yanıtlayan Boukari-Yabara, “Nijer’deki darbe, Sahraaltı halklarının Afrika’dan kuzeye göçünü etkiledi. Bilmemiz gereken şey, Nijer’in birebir vakitte Kuzey Afrika’dan Avrupa’ya göçün denetiminde de merkezi bir nokta olduğudur. Avrupa Birliği’nin yaptığı bir denetim noktasıydı. Yani Nijer’de Avrupa Birliği’nin göçle ilgilenen bir ofisi vardı. Göçmen sorunu Tunus için hayati ehemmiyet taşıyor zira burası birebir vakitte siyah Afrikalıların Kuzey Afrika’dan kovuldukları ülke. Resmi olmayan bir cins ambargo nedeniyle hudut denetimimiz altında. Sonların kapatılması ECOWAS ülkelerini de ilgilendiriyor” dedi.
“Şimdi üç yıl içinde yapılacak genel seçimler için bir çeşit geçiş sürecine girdiğimizi düşünüyorum”
Nijer’in tarihinde birçok olayın yaşandığını ama sonuncusunun değişik olduğuna dikkati çeken Boukari-Yabara, “İlk kere Nijer’de Fransız hegemonyasına karşı uğraş teşebbüslerini gördük. Nijer’deki Fransız askeri varlığının yanı sıra bu ülkedeki Fransız çıkarlarına da karşı bir suçlama var. Nijer’deki durumu Burkina Faso ve Mali’deki durumla ilişkilendirmek nitekim değerli. Zira Fransızların askeri açıdan global denetimi ele geçirdiği Sahel bölgesinde bir bölgedeyiz. Lakin Fransa Mali’den kovuldu, Burkina Faso’dan kovuldular ve Nijer’deki askeri üslerini yine faaliyete geçirmeye karar verdiler. Fakat artık Nijer’de Fransız askeri varlığının çekilmesi davetinde bulunan bir hareket var. ECOWAS heyetimiz daha iki gün evvel eski lider Bazum’la görüşmüştü. Artık üç yıl içinde yapılacak genel seçimler için bir çeşit geçiş sürecine girdiğimizi düşünüyorum. Abdourahamane Tchiani, üç yıllık bir geçiş olacağını açıklayan bir konuşma yaptı. Nijer’in anayasasını değiştirmek ve Nijer’de yeni bir siyasi rejim benimsemek için. Ancak hala askeri müdahale tehdidi altındayız. Münasebetiyle durum epeyce gergin. ve bu durumun bundan sonraki gelişimi konusunda dikkatli olmalıyız” diye konuştu.
“Nijer’deki Rus varlığı aslında pek değerli değil”
Rusya ve Wagner’in Nijer’de yaşananlarla ilişkisi hakkında konuşan Amzat Boukari-Yabara, “Nijer, Mali ya da Burkina Faso üzere güçlü bir ihtilal yaşayan bir ülke değil. Nijerya örneğinde, çok değişik bir öndere sahip olsak da aslında durum bu türlü değil. Birinci kere eski sömürgeci güç Fransa’dan kopma durumuyla karşı karşıyayız. Siyasi ve diplomatik olarak konuşan Vladimir Putin, anayasal tertibe hürmet gösterilmesi davetinde bulundu. Bu diplomatik bir davettir zira bu durumda hiçbir devlet liderinin darbeyi tanıması mümkün değildir. Fakat bu ortada Nijer’de çok sayıda Rus bayrağı gördük. Fransa’nın Batı Afrika’da hegamonik olduğu devirde çok sayıda Fransız bayrağının bulunduğunu da hatırlatmamız gerekiyor. Beşerler Fransız ya da yeni sömürgeci güçler tarafından para ödenen Fransız bayrağı sallıyordu. Nijer’deki Rus varlığı aslında pek değerli değil zira Nijer’de, Afrika’nın en büyüğü olan ABD’nin askeri insansız hava araçları, üsleri var. Ayrıyeten bin 500 Fransız askeri var ve bunların birden fazla da komşu ülke Çad’da bulunuyor” tabirlerini kullandı.
“Türkiye Afrika’da ne istediğini biliyor”
Türkiye’nin Sahel’de âlâ bir tanıtım yaptığını vurgulayan Boukari-Yabara, şunları söyledi:
“Birkaç yıl evvel Niamey’de bir konferans yaptığımı hatırlıyorum. Nijer’deki Türkiye Büyükelçisi de oradaydı. Seyirciler ortasındaydı ve ana konuklardan biriydi. Sanırım kendisi bu konferansta hazır bulunan tek yabancı büyükelçiydi. Hasebiyle Türkiye’nin bölgede çok tesirli olduğunu düşünüyorum. Nijerli öğrencilerin de İstanbul’da, Ankara’da ve Muğla’da Türkiye üniversitelerinde eğitim gördüklerini biliyoruz. Türkiye ile Nijer ortasında, Batı Afrika ülkelerinin birçoklarında ekonomik olarak, siyasi olarak, diplomatik olarak yükselişte olan bir iş birliğimiz var. Türkiye Nijer’de bulunmaktadır. Kazan-kazan, paydaşlık ihtimalinin olduğunu düşünüyorum. Kazan-kazan ilgisi Türkiye’nin Afrika siyasetiyle nitekim çok âlâ anlatılıyor. Bu ortada Afrika’nın da yeni jeopolitiğin merkezini nasıl anlaması gerektiği konusunda eleştirel olmamız gerekiyor. Gençliği ve beyni için Afrika’nın doğal kaynaklarını, pazarlarını, pazarlarını arayan birçok yabancı gücün Afrika çıkarlarının yeni bir biçimde yine yapılandırılması üzere. Bu, Nijer ve öteki Batı Afrika ülkelerinin Türkiye’den ne beklediğiniz konusunda Türkiye ile net bir siyasi bağlantı geliştirmek gerekiyor. Türkiye Afrika’da ne istediğini biliyor. Lakin Türkiye’den ne istediğinizi ve Türkiye’den ne istemediğinizi net bir formda söylemek gerekirse, hepsi bu münasebetleri güçlendirmek istiyor. Bu bağlantılar tıpkı vakitte sivil toplum için de geçerli olmalıdır. Afrikalı öğrencilerle Türk öğrenciler ortasında değişim olmalı. Bunun, Nijer yahut öbür Afrika ülkeleri ile Türkiye yahut Afrika dışındaki rastgele bir ülke ortasında eşit bağlantı olması gerektiğini düşünüyorum. Bu durum eski Fransız sömürgeci gücünün reddedilmesiyle ortaya çıkmıştır. Afrika’nın, Türkiye dahil dünyanın geri kalanıyla bağlantılarında yeni bir yer oluşmasına yol açması gerekiyor.” – ANKARA
