Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yayımlanan yeni bir rapora nazaran insan faaliyetleri nedeniyle dünya çapında yayılan 37 binden fazla istilacı tıbbın global iktisada maliyeti yıllık 300 milyar doları geçti.
Rapora nazaran bugüne kadar yok olduğu bilenen tüm hayvan ve bitki çeşitlerinin yüzde 60’ının soyunun tükenmesinde bu tipler tesirliydi.
BM’nin Hükümetlerarası Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Platformu’nun 143 temsilcisi (IPBES) tarafından Cumartesi günü onaylanan ve Pazartesi günü yayımlanan yeni kapsamlı raporu istilacı yabancı çeşitlere odaklanıyor.
İstilacı yabancı cinsler, Japon madımağından dişbudak ağaçlarını öldüren mantarlara ve balon balıklarına kadar dünya çapında beşerler tarafından doğal olarak bulunamayacakları yerlere taşınan canlılara verilen isim.
Türler tabiata, besin güvenliğine, insan ve insan dışı yaşama tehdit oluşturuyor.
86 biyoçeşitlilik uzmanının hazırladığı IPBES raporu, çeşitlerin neden olduğu ekolojik ve ekonomik ziyanları inceleyen binlerce araştırma incelenerek yazıldı.
Raporun ortak muharriri İngiltere Ekoloji ve Hidroloji Merkezi’nden Prof. Helen Roy, iklim değişikliğinin durumu daha da kötüleştireceğini söylüyor:
“Gelecekte istilacı yabancı cinslerden kaynaklanan tehdit büyük bir telaş kaynağı. Bugün bilinen 37 bin yabancı çeşidin yüzde 37’sini 1970’ten bu yana kayda geçenler oluşturuyor; bunun nedeniyse büyük oranda artan global ticaret ve insan seyahati.”
İstilacı cinsler dünya genelinde ekolojik yıkımı sürükleyen beş ana faktörden biri ortasında gösteriliyor.
Diğer dört faktörse arazi ve su kullanımındaki değişiklik, tiplerin çok avlanması, iklim krizi ve kirlilik.
Rapora nazaran bu cinslerin global iktisada yıllık maliyeti 1970’ten bu yana her on yılda bir dörde katlanarak 2019’da 423 milyar dolara ulaştı.
IPBES raporuna nazaran bu çeşitler artık gibisi görülmemiş bir süratte dünya çapında yayılıyor.
Bugün her yıl dünya çapında 3 bin 500’ten fazla yeni yabancı istilacı çeşit kaydediliyor. Bunların üçte teğe yakının bitki ve yarıya yakınını omurgasızlar oluşturuyor.
Türkiye’de durum ne?
İstilacı tiplerin Avrupa Birliği’ne maliyetini hesaplayan ve Haziran ayında yayımlanan yeni bir bilimsel araştırmanın müelliflerinden Prof. Dr. Ali Serhan Tarkan tiplerin Türkiye iktisadına maliyetinin 1914’ten günümüze en az 100 milyar dolar olduğunu varsayım ettiklerini söylüyor.
Araştırmaya nazaran tiplerin AB’ye maliyeti 2040’ta 148 milyar dolar olacak.
Makalenin müelliflerinden Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tarkan, kıtalararası geçiş noktasında yer alan ve uzun sonlara sahip olan Türkiye’nin Avrupa ülkelerine göre daha kırılgan durumda olduğuna dikkat çekiyor.
Ülkenin kalabalık bir nüfusa sahip olması ve artan ticari faaliyetleri cinslerin ülke karasularına taşınmasını kolaylaştırıyor.
Prof. Tarkan, “İstilacı tiplerin AB’ye ekonomik maliyetlerini hesapladığımız üzere Türkiye’ye maliyetini de hesaplamak üzere çalışıyoruz. Devam eden bir araştırmamızda, 1914 yılından bu yana kayda geçmiş tesirlerin ekonomik maliyetine odaklandık” diyor ve ekliyor:
“Şu ana kadar yaptığımız hesaplamalar, 1914’ten günümüze kümülatif maliyetin en az 100 milyar dolar düzeyinde olduğunu ortaya koyuyor.”
Uzmanlara nazaran yabancı cinslerin ve tesirlerinin uygun anlaşılması, raporlanması ve bilgilerin, erişilebilir bilgi tabanlarında merkezi olarak toplanması gerekiyor.
İngiltere’de Asyalı eşek arılarının yayılması biyoçeşitliliği tehdit ediyor
Raporla eşzamanlı olarak İngiltere’de Asyalı eşek arılarının müşahedelerinde rekor kırıldığı kaydedildi.
İstilacı eşek arısı İngiltere’nin farklı bölgelerinde görülüyor ve bir yer edinmesinden kaygı ediliyor.
Yabani arılar ve eşek arılarını yiyen bu tipler biyolojik çeşitliliğe ziyan veriyor.
Bu yıl 22 farklı Asyalı eşek arısı müşahedesi yapıldığı kaydedildi, bu son altı yılda yapılan tüm müşahedelerin toplamında büyük bir sayı.
Asyalı eşek arıları Güneydoğu Asya’ya mahsus lakin kargoyla dünyanın her yerine taşınabiliyorlar. Avrupa kıtasında yaygın gözlemlenen bu cins Manş Denizi boyunca uçabiliyor.
Londra Tabiat Tarihi Müzesi’nden Dr. Gavin Broad, “Her çeşitten bitki ve hayvanı, hatta mantarları bile, kendi doğal yayılış alanlarının dışına, etrafın kendileriyle birlikte gelişmediği yerlere bile taşıyoruz, bu nedenle besin güvenliğine ve endemik hayvan ve bitkilerimizi tehdit ediyorlar” diyor
Prof Helen Roy, Asyalı eşek arısını İngiltere’den uzak tutmak konusunda önleyici uğraşların kıymetli olduğunu vurguladı.
