Hindistan ve Kanada, önde gelen ayrılıkçı Sih önder Hardeep Singh Nijjar’ın Haziran ayında öldürülmesiyle ilgili olarak ağız dalaşına girdi, iki ülke de karşılıklı olarak kimi diplomatları hudut dışı etti.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau Pazartesi günü Parlamento’da yaptığı konuşmada, Nijjar’ın öldürülmesinin gerisinde Hindistan hükümetinin olduğuna dair “inandırıcı iddialar” bulunduğunu söyledi.
Hindistan hükümeti ise casuslarının Nijjar’ın öldürülmesine karıştığına dair “asılsız” suçlamaları büsbütün reddettiğini açıkladı.
Nijjar, Kanada’nın batısındaki British Columbia eyaletinde, bir tapınağın önünde vurularak öldürülmüştü.
Peki cinayete kurban giden bu aktivist kimdi, hangi maksat için gayret ediyordu, öldürülmesi neden böylesi bir diplomatik krize yol açtı?
Hardeep Singh Nijjar kimdi?
Hardeep Singh Nijjar, önde gelen ayrılıkçı bir Sih başkandı. Hindistan’ın Pencap eyaletinde, ülke çapında azınlıkta fakat bölgede çoğunlukta olan Sihlerin Halistan ismiyle bağımsız bir devlet kurmalarını destekliyordu. Kanada’da, Surrey kasabasında öldürüldüğünde 45 yaşındaydı.
Nijjar, Pencap’ın Bharsinghpur köyünde doğdu. 1997’de Kanada’ya taşındı.
Önce tesisatçı olarak çalıştı, sonra British Columbia eyaletinde önde gelen bir Sih başkan oldu.
Nijjar’ın, Pencap’ta bağımsız bir Sih devleti kurulması için gayret eden Halistan Kaplan Gücü’yle kontakları olduğu argüman edildi. Hindistan 2020’de Nijjar’ı “terörist” ilan etti.
Delhi idaresi Nijjar’ı, “isyanı teşvik etmekle” ve Hindistan’da “farklı topluluklar ortasında ahengi bozmaya çalışmakla” suçladı.
Nijjar’ın destekçileri ise bu suçlamaları, “asılsız” olarak nitelendirerek reddetti ve onun aktivizmi nedeniyle tehditlerin amacı olduğunu söyledi.
Hindistan medysında, Nijjar’ın, öldürüldüğü sırada Hindistan’da Sihlerin bağımsız bir devlet kurması için resmi olmayan bir referandum organize edilmesi için çalıştığına dair haberler yayımlandı.
Hardeep Singh Nijjar nasıl öldü?
Kanada polisi, 18 Haziran akşamı bir ihbar sonrası British Columbia eyaletinin Surrey kasabasındaki Sih tapınağı Guru Nanak’ı otoparkına gitti.
Tapınağın yöneticisi Hardeep Singh Nijjar, bir araçta meyyit bulundu. Kendisine birkaç el ateş açılmış, yaralanan Nijjar olay yerinde hayatını kaybetmişti.
Polis daha sonra iki maskeli adamın Nijjar’a ateş açtığını açıkladı. Bir polis raporunda ise cinayet işlenirken, üçüncü bir kişinin de muhtemelen araçta beklediği belirtildi.
Üzerinden aylar geçmesine rağmen, cinayet aydınlatılmış değil.
Hardeep Singh Nijjar’ın oğlu Balraj Nijjar, Kanada Başbakanı Justin Trudeau’nun yaptığı açıklamayla duruma müdahele etmesine şaşırdığını söyledi.
Kanada’da yayın yapan Küresel News televizyonunun haberine nazaran Balraj Nijjar, bununla birlikte, “Bay Trudeau ve başka Kanada başkanları, bu bahiste hal almalı” dedi.
Halistan neresi?
Halistan, Hindistan’ın kuzeyinde, Sihlerin ağır yaşadığı bir bölge. Ayrılıkçı Halistan Hareketi de bölgede bağımsız bir Sih devleti kurulmsı için uğraş ediyor.
Sihlerin bağımsız bir devlet kurma talebinin kökeni, İngiltere’nin Hindistan’daki sömürge idaresinin son günlerine uzanıyor.
1970 ve 80’li yıllarda bu kampanya giderek daha militan ve kanlı bir boyut aldı.
Mücadelenin doruk noktası, silahlı Sih militanların Hindistan’ın kuzeyindeki Amritsar kentinde bulunan ve Sihler için en kutsal dini yer olan Altın Tapınak’a girmeleri ve denetimini ele geçirdikleri tapınağı adeta kendileri için bir kaleye dönüştürmeleriydi.
Haziran 1984’te periyodun Hindistan Başbakanı İndira Gandhi, tapınağın miltanlardan temizlenmesi için askeri operasyon buyruğu verdi.
Hindistan hükümetine nazaran tapınağa düzenlenen baskında 87’si asker yaklaşık 400 kişi öldü. Sih kümelere nazaran ise açıklanan sayı gerçeklerden uzaktı, baskında binlerce kişi hayatını kaybetmişti.
Çatışmalar sırasında tapınağın kimi kısımları hasar gördü. Sihler, yaşananları, “dinlerine saldırı” olarak gördü.
İndira Gandhi 31 Ekim 1984’te Sişh muhafaza vazifelileri tarafından öldürüldü. Suikast, başşehir Delhi’de ve Hindistan’ın kuzeyindeki birçok kentte Sihlere yönelik şiddet olaylarını tetikledi.
1980 ve 90’lı yıllardaki isyanda yaklaşık 30 bin kişinin öldüğü sanılıyor.
Hindistan hükümeti, önemli ve başarılı askeri operasyonlarla Pencap’ta isyanı bastırdı. Bugün eyalette büyük ölçüde barışçıl bir ortam var.
Pencap’ta polis bu yıl, Sihlerin bağımsız bir devlet kurmaları talebini canlandırmaya çalışan 30 yaşındaki ayrılıkçı Amritpal Singh’i gözaltına aldı.
Ancak Singh’in aktivizmi, kitlesel hoşnutsuzluğun göstergesi olarak görülmedi.
Hindistan, Halistan hareketine şiddetle karşı çıkıyor ve ülkede Pencap’takiler de dahil tüm ana akım siyasi partiler, şiddet olaylarını ve ayrılıkçılığı kınadı.
Ancak Sih diasporasında bağımsız devlet talebine, hala yaygın bir takviye var. Bu yılın başlarında Sihlerin birtakım Batı ülkelerindeki protestolarında Hindistan Büyükelçilikleri akına uğradı.
Hindistan hükümeti, kendi tabiriyle “Sih aşırıcılığı” ile uğraşta başarısız olunmasının uygun bağların önünde mani olacağını söyleyor. Delhi idaresi, topraklarında kıymetli ölçüde Sih nüfus bulunan Kanada, Avustralya ve İngiltere’ye, bu bahiste harekete geçmeleri konusunda baskı yapıyor.
Diaspora aktivizmi
Sihler, Hindistan nüfusunun yaklaşık yüzde 2’sini oluşturuyor. Ülkede Sih nüfus çoğunlukla Sihizmin kökeninin uzandığı Altın Tapınağın bulunduğu Pencap eyaletinde ağırlaşıyor.
Kanada’da ise yaklaşık 770 bin Sih yaşıyor. Hindistan dışında en fazla Sih, Kanada’da.
Kanada’nın ülkedeki militan Sihlere yaklaşımı, Hindistan’la bağlarda en kıymetli hususlardan.
Hint yetkililer, Sih diasporasının kimi isimlerini, çeşitli hücumların gerisinde olmakla suçluyor. Haziran 1985’te Kanada’dan Hindistan’a giden Hindistan Havayolları’na ilişkin Boeing 747 tipi bir uçaktaki valizlerden birine bomba yerleştirilmiş, taarruzda 329 kişi hayatını kaybetmişti.
2012’de ise bir küme Sih, emekli Hint Korgeneral Kuldeep Singh Brar’ı öldürmeye çalışmıştı. 1984’teki tapınak operasyonunu yöneten Brar hücumdan sağ kurtulmuş, yargılanan 4 Sih “ağır bedensel ziyan verme niyetiyle yaralama” hatasından karar giymişti.
Hindistan, Batılı ülkelerin etkin olarak ayrılıkçılara baskı uygulamasını istiyor lakin Kanada’da parlamenterler sık sık ayrılıkçı Sih kümeler tarafından düzenlenen toplantılara katılıyor.
Kanada’da Halistan Hareketi’yle ilişkili Sihler de Parlamento’ya seçiliyor.
