Victoria Gill | BBC Bilim Muhabiri
Zambiya’da bir ırmak kıyısında bulunan yaklaşık 500 bin yıllık kütükler, arkeologların eski insanların ömrüne dair kanılarını değiştirdi.
Araştırmacılar, ahşabın neredeyse yarım milyon yıl evvel bir yapı inşasında kullanıldığına dair deliller buldu.
Nature mecmuasında yayımlanan bulgular, taş devranı insanlarının barınaklara misal yapılar inşa etmiş olabileceğini gösteriyor.
Arkeolog Larry Barham, “Bu bulgu, birinci cetlerimiz hakkındaki niyetlerimi değiştirdi” dedi.
İngiltere’de Liverpool Üniversitesi’nden Profesör Barham, İnsanlığın Derin Kökleri (Deep Roots of Humanity) projesi kapsamında çıkarılan keresteyi inceledi.
Bu keşif, eski insanların kolay ve göçebe bir ömür sürdüklerine dair mevcut inancı değiştirebilir.
Barham, “Ahşaptan yeni ve büyük bir şey yaptılar. Zekalarını, hayal güçlerini ve hünerlerini kullanarak daha evvel hiç görmedikleri, daha evvel hiç var olmamış bir şey yarattılar” dedi.
Araştırmacılar ayrıyeten kazma sapları da dahil olmak üzere eski ahşap aletler ortaya çıkardı. Lakin onları en çok heyecanlandıran şey, birbirine dik açıyla duran iki tahta kesimi oldu.
Galler’de Aberystwyth Üniversitesi’nden arkeolog Profesör Geoff Duller buluntuyu şu tabirlerle açıkladı:
“Biri başkasının üzerinde duruyor ve her iki tahta modülünde da çentikler var. Bu çentiklerin taş aletlerle kesildiği görülüyor. Bu sayede iki kütük birbirine geçerek inşaat objeleri haline geliyor.”
Daha kapsamlı tahliller, kütüklerin yaklaşık 476 bin yıllık olduğunu doğruladı.
Zambiya’daki Livingstone Müzesi’nden araştırmacı Perrice Nkombwe, “Ahşap işlemenin bu kadar esaslı bir gelenek olduğunu bilmek beni çok şaşırttı. Harikulâde bir şeyi ortaya çıkardığımızı fark ettim” dedi.
Şimdiye kadar, insanların ahşap kullanımına dair ispatlar ateş yakmak ve kazma sapı ve mızrak üzere aletlerle sonluydu.
Lüminesans tarihleme
En eski ahşap buluntulardan biri, 1911 yılında Essex bölgesinde Clacton-on-Sea’deki tarih öncesi kumlarda bulunan 400 bin yıllık bir mızraktı.
Ahşap, çok özel şartlarda korunmadığı sürece kolay çürüyen bir gereç.
Ancak Zambiya-Tanzanya sonuna yakın Kalambo Şelaleleri’nin üstündeki kıvrımlı ırmak kıyılarındaki özel bataklık şartları, buluntu keresteyi binlerce yıl boyunca koruma etmişti.
Ekip, lüminesans tarihleme metodunu kullanarak kerestenin gömülü olduğu toprak katmanlarının yaşını ölçtü.
Kaya parçacıkları vakit içinde etraftan doğal radyoaktiviteyi emerek, Profesör Duller’ın tabiriyle küçük piller üzere şarj olur.
Ve bu radyoaktivite, parçacıklar ısıtılarak ve yayılan ışık tahlil edilerek ölçülebilir.
Bu radyometrik tarihleme tekniği kesin bilgi verir.
Küçüğü yaklaşık 1,5 metre olan iki kütüğün boyutları, onları bir ortaya getiren kişinin kıymetli bir şey inşa ettiğini gösteriyor.
Ekip, bunun bir kulübe ya da kalıcı bir konut olma ihtimalinin düşük olduğunu, lakin bir barınak için kurulan bir platformun modülü olabileceğini söylüyor.
Duller’a nazaran, “Nehir kenarında oturmak ve balık tutmak için bir cins yapı olabilir. Lakin tam olarak ne olduğunu söylemek zor”.
Yapıyı hangi eski insan çeşidinin – ya da hominidin – inşa ettiği de belgisiz.
Bu bölgede şimdiye kadar hiç kemik bulunmadı.
Ancak en eski çağdaş insan (Homosapien) fosilleri yaklaşık 315 bin yıl öncesine ilişkin. Ahşap yapı ise bundan çok daha eski.
Ahşap sürece geleneği
Profesör Duller, “Homo sapien olabilirdi ancak şimdi o çağa ilişkin fosiller keşfetmedik” dedi ve ekledi:
“Ancak farklı bir tıp de olabilir; Homo erectus yahut Homo naledi. O periyotta Güney Afrika’da çok sayıda hominid çeşidi vardı.”
Analiz ve koruma için İngiltere’ye nakledilen ahşap objeler, onları 500 bin yıl boyunca koruyan ortamı taklit eden tanklarda saklanıyor. Lakin yakında sergilenmek üzere Zambiya’ya geri gönderilecekler.
Nkombwe, “Bu keşifle koleksiyonumuzu zenginleştirmeyi ve buluntuları Zambiya’daki ahşap sürece geleneğinin anlaşılması için kullanmayı umuyoruz” dedi.
