TZOB Genel Lideri Bayraktar: “2023 yılında kurbanlık hayvanlara 69,3 milyar lira ödeneceği iddia ediliyor”
ANKARA – Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Lideri Şemsi Bayraktar, kurbanlık fiyatlarını değerlendirdiği basın açıklamasında “Bu yıl yaklaşık 785 bin büyükbaş, 2 milyon 600 bin küçükbaş olmak üzere toplamda 3 milyon 385 bin kurbanlık hayvan kesileceğini kestirim ediyoruz” dedi.
Kurban kesmenin, dini bir vecibe olmasının yanı sıra çeşitli ekonomik faaliyetleri de içinde barındıran bir ibadet olduğunu hatırlatan Bayraktar, açıklamasına şöyle devam etti:
“Allah’ın isteğini kazanmak için yapılan bu ibadetin dini açıdan makul kuralları olduğu üzere ekonomik açıdan da yasal ve etik kurallara uygun olması gerekir.
Tarım ve Orman Bakanlığı; hayvancılık işletmelerinden direkt yapılan satışlar hariç, kurbanlık hayvanların; hayvan pazarı ve canlı hayvan borsası yanı sıra Kurban Hizmetleri Komitelerince alınan kararlar doğrultusunda belirlenen kurbanlık hayvan satış yerlerinde ve özel kurbanlık bölümü yapılacak işletmelerde alınıp satılabileceğini, belirlenen bu yerlerin dışında kurbanlık hayvan alım ve satımlarına müsaade edilmeyeceğini belirtmektedir. Münasebetiyle her yıl buralarda vatandaşlarımıza kurbanlık satışı yapılmaktadır.”
“Kesilecek kurbanlık sayısında geçen yıla nazaran en az yüzde 10 oranında azalma olacağını öngörüyoruz”
Tarım ve Orman Bakanlığı datalarına nazaran ülkemizde 2018 yılında 866 bin 143 büyükbaş, 2 milyon 682 bin küçükbaş, 2019’da 891 bin 670 büyükbaş, 2 milyon 823 bin küçükbaş, 2020’de 963 bin 143 büyükbaş, 2 milyon 812 bin küçükbaş, 2021’de 987 bin 422 büyükbaş, 2 milyon 730 bin küçükbaş, 2022’de ise 871 bin 791 büyükbaş ve 2 milyon 643 bin küçükbaş hayvan kesilmiştiğini belirten TZOB Genel Lideri Bayraktar, “Alım gücünün et ve canlı hayvan fiyat artışlarına yetişememesi nedeniyle bu yıl büyükbaş bölümlerinde geçen yıla nazaran yüzde 10 civarında bir azalış varsayım ederken, küçükbaş kesitlerinde ise fazla bir değişiklik beklemiyoruz.
Son yıllardaki kurban satışlarını da göz önünde tuttuğumuzda, bu yıl 785 bin büyükbaş ve 2 milyon 600 bin küçükbaş hayvan olmak üzere toplamda 3 milyon 385 bin kurbanlık hayvan kesileceğini kestirim ediyoruz” diye konuştu.
Ülke geneli kurbanlık hayvan fiyatları
Kurbanlık fiyatlarının ve satış formunun vilayetlere nazaran farklılık gösterdiğini söyleyen TZOB Genel Lideri Bayraktar şöyle devam etti:
” Kimi yerlerde canlı yük (baskül) ve et (karkas) fiyatı üzerinden, kimi yerlerde ise canlı hayvan (kabala) üzerinden pazarlık yoluyla, ya da paylı satışlar yapılmaktadır. Son vakitlerde bilhassa büyükşehirlerde kesim fiyatı da hayvan satış fiyatına dahil edilmektedir.
Kurbanlık hayvan fiyatları; vilayetlere, canlı yüke, ırkına (yerli-kültür) ve büyükbaşta inek, düve, tosun, küçükbaşta koyun, koç, keçi olmasına nazaran farklılık göstermektedir.
Ziraat Odalarımızdan aldığımız datalara nazaran ülkemizde ortalama fiyatların; hayvan başına büyükbaşta 35 bin ile 145 bin lira, küçükbaşta ise 4 bin lira ile 15 bin lira ortasında değişeceği, canlı yük fiyatının da kilogram başına büyükbaş hayvanlarda 120 lira ile 185 lira, küçükbaş hayvanlarda 100 lira ile 185 lira ortasında olacağı iddia edilmektedir. Bu fiyatlar bayram yaklaştıkça talebe nazaran değişebilecektir.
Ülke ortalamasına bakıldığında, büyükbaş hayvanların canlı kilogram fiyatının 147 lira 7 kuruş, küçükbaş canlı kilogram fiyatlarının ise 129 lira 62 kuruş olduğu görülmektedir.
Fiyatlar, geçen yıla nazaran, büyükbaşta yüzde 140,5, küçükbaşta ise yüzde 103,9 oranında artmıştır. Ortalama fiyat kilogram başına büyükbaşta 61 lira 15 kuruştan 147 lira 7 kuruşa, küçükbaşta ise 63 lira 57 kuruştan 129 lira 62 kuruşa çıkmıştır.
Canlı kilogram olarak büyükbaş hayvan fiyatları, satışların en fazla olduğu üç büyük vilayetimizde, İstanbul’un Avrupa yakasında 170 lira ile 185 lira, Anadolu yakasında 170 lira ile 180 lira, Ankara’da 140 lira ile 160 lira, İzmir’de 160 lira ile 170 lira ortasında değişmektedir.
Küçükbaş hayvan fiyatları ise canlı kilogram olarak, İstanbul’un Avrupa yakasında 160 lira ile 185 lira, Anadolu yakasında 170 lira ile 180 lira, Ankara’da 130 lira ile 150 lira, İzmir’de 140 lira ile 155 lira ortasında seyretmektedir.
Büyükbaş hayvanlarda paylı satışlar da yapılmaktadır. Pay fiyatları vilayetlere nazaran değişmekle birlikte 7 bin lira ile 20 bin lira ortasında değişmektedir.
Bazı vilayetlerimizde paylı satışlarda kişi başı pay bedeli: İstanbul’da 8 bin lira ile 20 bin lira, Ankara’da 7 bin lira ile 15 bin lira, İzmir ve Çanakkale’de 10 bin lira ile 15 bin lira, Antalya’da 11 bin lira ile 12 bin lira, Denizli’de 8 bin lira ile 17 bin lira, Gaziantep’te 8 bin lira ile 12 bin lira, Balıkesir’de 15 bin lira ile 16 bin lira, Trabzon’da 7 bin 500 lira ile 11 bin 500 lira, Karaman’da 14 bin lira ile 15 bin lira, Kayseri’de 11 bin lira ile 12 bin lira, Yozgat ve Sivas’ta 12 bin lira ile 17 bin lira ortasında değişmektedir.”
“Girdi maliyetlerindeki artışlar ve yüksek et fiyatları bu yıl ki kurbanlık fiyat artışında tesirli oldu”
“Başta yem olmak üzere personellik, veteriner, ilaç, elektrik, nakliye vb. üzere masraflar da meydana gelen artışlar kurbanlık fiyatlarını artırmıştır” diyen Bayraktar şunları kaydetti:
“Üreticilerimizin işletmelerinde çalıştırdıkları bir personele ödedikleri brüt minimum fiyat geçen yıl 5 bin 4 lira iken bu yıl yüzde 100 artışla 10 bin 8 liraya yükselmiştir.
İşletmelerinde kullandıkları elektriğin kilovatı geçen yıl 207 lira 94 kuruş iken bu yıl yüzde 3 artışla 213 lira 99 kuruşa yükselmiştir.
Geçen yıl tonunu bin 863 liraya aldıkları saman bu yıl yüzde 99,7 artışla 3 bin 721 lira, 3 bin 101 liraya aldıkları kuru yonca otu yüzde 85,3 artışla 5 bin 746 lira, bin 431 liraya aldıkları mısır silajı yüzde 70,2 artışla 2 bin 435 lira, 4 bin 265 liraya aldıkları buğday kepeği bu yıl yüzde 34,2 artışla 5 bin 725 lira, 5 bin 977 liraya aldıkları besi yemi bu sene yüzde 21,1 artışla 7 bin 236 lira olmuştur.
Mazot fiyatlarında ise geçen yıla nazaran bir düşüş yaşansa da nakliye fiyatları hala yüksektir. Geçen yıl Kars vilayetinden; Ankara’ya 25 bin liraya giden nakliye aracı bu yıl 28 bin Liraya, İstanbul’a 35 bin Liraya giden araç 38 bin Liraya, Bursa ve İzmir’e 35 bin Liraya giden araç 40 bin liraya gitmiştir.
Artan bu maliyetlerin yanında yüksek et fiyatları da kurbanlık fiyatlarını artırmıştır. Geçtiğimiz devir de damızlık hayvanların bölüme gitmesiyle birlikte besiye alınan hayvan sayısındaki azalış et fiyatlarını önemli oranda artırmış, geçen yıl 96 lira 93 kuruş olan ortalama dana karkas fiyatı bu yıl yüzde 146,36 oranında artarak 238 lira 76 kuruşa yükselmiştir.”
“Hayvan satış yerlerindeki çadırlardan hala yüksek kiralar alınmaktadır”
Kurbanlık satmak isteyen üreticilerin, büyükşehirlerde her ilçede farklı olmak üzere satış yerlerine çadır kirası ödediğini kaydeden Bayraktar, fiyatlar vilayetlere ve ilçelere nazaran farklılık arz ettiğine dikkat çekerek, “Kurban çadırlarından yüksek fiyatlar alınmaması tarafında belediyelere her yıl davette bulunmamıza karşın, ne yazık ki bu yüksek fiyat uygulaması devam etmektedir.
Kurban satıcıları 15 gün kaldıkları müddette; Ankara’da 8 bin lira ile 14 bin lira, Bursa’da 12 bin lira ise 25 bin lira, İzmir’de 15 bin lira ile 30 bin lira, İstanbul’da ise 40 bin lira ile 60 bin lira civarında çadır kirası ödemişlerdir.
Bu husustaki talebimizi tekrarlamakta yarar görüyoruz. Üreticilerimiz kurbanlık hayvanını satmak için büyükşehirlere geldiğinde nakliye fiyatı ve çadır kirasının yanında burada kaldıkları mühlet boyunca yaptıkları harcamalar da eklendiğinde ortalama 1 büyükbaş hayvan fiyatı kadar masraf etmektedir. Yani üreticilerimiz 1 büyükbaş hayvanını yalnızca satış yerlerinde kurbanlıklarını satmak için gözden çıkarmak durumunda kalıyor.
Belediye liderleri bu hususta hassasiyet göstermelidir. Gelin üreticimizin elinden tutalım, onlara dayanak olalım. Hayvan satış yerlerinden mümkünse fiyat almayın ya da cüzi bir fiyattan kiralayın. Bu alanları bir gelir kapısı olarak değil bir hizmet kapısı olarak görelim. Üreticimizin maliyeti ne kadar düşerse vatandaşın kesesine de o kadar olumlu tesir edecektir” sözlerini kullandı.
Vakıf ve derneklerin vekalet ücretleri
TZOB Genel Lideri Bayraktar, Kurban Bayramı devrinde birçok dernek ve vakfın, hayır işlemeyi düşünen vatandaşların verdiği vekaletle onlar ismine kurban kesmek için faaliyet içine girdiklerini vurgulayarak, “Dernek ve vakıflara yatırılan paraların kurban kesitinde kullanılması ve bunların yeterli bir biçimde denetlenmesi çok değerlidir. Vekaleten kurban kesmeyi taahhüt eden bu kuruluşların, bu periyotta ne kadar hayvanı nereden aldığı, hangi koşullarda ve nerelerde ne kadar kurbanlık kestiği, vekaleti veren kurban sahibinin vekaletinin yerine getirilip getirilmediği yetkili kurumlar tarafından sıkı bir biçimde denetim edilmelidir. Aksi takdirde hem hayır işlemeyi düşünen vatandaşlarımızın hem de üreticilerimizin mağduriyeti kelam konusu olabilecektir. Ayrıyeten dernek ve vakıflar kar emeliyle hareket etmemeli, toplu alımlarda üreticinin hakkını koruyacak fiyat siyaseti uygulamalıdır” halinde konuştu.
“2023 yılında kurbanlık hayvanlara 69,3 milyar lira ödeneceği varsayım edilmektedir”
Bayraktar şöyle devam etti:
“Ortalama 400 kilogram canlı yüke sahip büyükbaş hayvanın canlı kilosunun 147,07 lira civarında satılacağı düşünüldüğünde bayram mühletince kesilecek yaklaşık 785 bin büyükbaş hayvana ödenecek para 46 milyar 180 milyon lirayı bulacaktır.
Bir küçükbaş hayvanın ortalama 8 bin 900 liradan satılacağı varsayımıyla, kesilecek yaklaşık 2 milyon 600 bin küçükbaş hayvana ödenecek paranın ise 23 milyar 140 milyon lira olacağı, toplamda halkımızın kesilecek 3,4 milyona yakın kurbanlık için 69,3 milyar liraya yakın para ödeyeceği varsayım edilmektedir.”
“Ekonomiye kazandırılacak kestirimi deri pahası 363,8 milyon lira”
“Standartlara uygun kesilmiş ve tuzlanmış yaş koyun derisinin adeti yaklaşık 30 liraya satılmaktadır. Varsayımı 2 milyon 600 bin küçükbaş hayvan kesileceği hesap edildiğinde küçükbaş hayvanların derilerinin ekonomik bedeli yaklaşık olarak 78 milyon lirayı bulacaktır” bilgilerini veren Bayraktar şu değerlendirmeyi yaptı:
“Ayrıca 400 kilogramlık bir sığırdan ortalama 30 kilogram deri çıkmaktadır. Standartlara uygun elde edilmiş, tuzlanmış sığır derisinin kilosunun 16 lira olduğu göz önüne alındığında kesilecek 785 bin büyükbaş hayvandan elde edilecek derinin kıymeti 376,8 milyon liraya ulaşacaktır.
Toplam olarak kurbanlıklardan standartlara uyulursa yaklaşık 454 milyon 800 bin liralık deri geliri elde edilecektir. Lakin kurbanlıklar birden fazla yerde ehil olmayan bireyler tarafından kesildiği için deride önemli olarak ekonomik kayıp oluşmaktadır. Bu kaybın yüzde 20’ler civarında olduğu ve toplam kaybın 91 milyon lirayı bulduğu kestirim edilmektedir. Buna nazaran, kayıplar nedeniyle, Kurban Bayramında iktisada kazandırılacak kestirimi derinin kıymeti 363 milyon 840 bin lira civarında kalmaktadır.
Ziraat Odalarımızdan gelen bilgilere nazaran son yıllarda bilhassa küçükbaş hayvan derilerini kimse almamakta, bu deriler mecburen çöpe atılmaktadır. Bu ülkemiz açısından kıymetli bir kayıptır. Yetkililerin bu hususa eğilmesi, ekonomik kaybın önüne geçecek önlemleri almasını bekliyoruz.”
“Kasaplara ödenen kestirimi para 1,5 milyar lirayı bulacaktır”
TZOB Genel Lideri Bayraktar şunları kaydetti:
“Kurban bayramları son yıllarda kasaplar için kıymetli bir gelir kapısı olmuştur. Kasaplar, hayvanları kesme, yüzme, parçalama üzere işler için yaptıkları işe nazaran farklı bir fiyat almaktadır. Bazıları yalnızca kesip dörde bölmekte, bazıları ise ayrıntılı parçalamaktadır. Fiyatlar de buna nazaran değişmektedir.
Kasaplar büyükbaş hayvanda yalnızca kesip, derisini yüzüp, dörde bölmek için bin 500 lira ile 3 bin lira ortası, ayrıntılı parçalamak için ise 3 bin 500 lira ile 5 bin lira ortası, küçükbaşta ise 300 lira ile 600 lira ortası fiyat talep etmektedirler.
Büyükbaş hayvanlarının ortalama yarısının kasaplar tarafından yaklaşık 2 bin 250 lira fiyat mukabilinde kesileceği iddiasıyla, 392 bin 500 büyükbaş hayvan için kasaplara ödenecek meblağ 883 milyon lirayı aşacaktır.
Aynı halde küçükbaş hayvanların yarısının kasaplar tarafından ortalama 450 lira fiyat karşılığında kesileceği hesabıyla 1 milyon 300 bin küçükbaş hayvan için kasaplara ödenecek meblağ 585 milyon lirayı bulacaktır.
Buna nazaran, kasaplara ödenecek bedel toplamda varsayımı 1 milyar 468 milyon lirayı bulacaktır.
Bunların yanı sıra kelle, işkembe, bağırsak üzere sakatatlar kurban kesenler tarafından çoğunlukla alınmamakta, kesim yerlerine yahut toplayıcılara bırakılmaktadır. Bu da önemli bir ekonomik kıymet oluşturmaktadır.”
Beklentilerimiz
Bayraktar kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kurban bayramı için milyonlarca hayvan besiye alınmakta, uzun müddet beslenmekte ve 4 gün üzere kısa bir müddette kesilmektedir. Bu süreç ekonomik olarak önemli bir hareketlenmeye yol açmaktadır.
Beslenme gayeli hayvan alımları ve beslenen kurbanlıkların satışları için ödenen para, yem, veteriner hizmetleri, hayvanların satış merkezlerine nakilleri, satış yeri kiraları, ferdî masraflar, kasap kesim fiyatları ve derilerin satılmasına kadar birçok ticari faaliyet bu periyotta yapılmakta ve bütün bunlar da ekonomik manada büyük meblağlara ulaşmaktadır.
Yoğun emek sarf edilen ve böylesi yüksek meblağların döndüğü bu faaliyet alanı yasal çerçeveye oturtulmalıdır.
Vakıf ve dernekler kesim öncesi belirledikleri alım ölçülerini Bakanlığa bildirmeli, ne kadar hayvanı nereden, kaç liraya aldığını, hayvan küpesi kayıtlarıyla vekaleti nasıl paylaştırdığını, elde edilen etleri nerelerde nasıl dağıttığını belgelemesi istenilmelidir.
Ayrıca vakıf ve derneklerin yurtdışı fiyatlarını ülke içi fiyatlarına nazaran daha düşük tutması birçok vatandaşın ucuz diye oralara yönelmesine neden olmakta, bu da iç pazar satışlarını olumsuz etkilemektedir. Buna yönelik düzenleme yapılmalıdır.
Kurbanlık hayvan nakillerinde üreticilere nakliye takviyesi sağlanmalıdır.
Kurbanlık hayvan pazarlarındaki çadırların belediyelerce düşük fiyata kiralanması sağlanmalıdır.
Her yıl belediyelerce belirlenen kurbanlık kesim alanlarında önemli yoğunluk oluşmaktadır. Yoğunluğun oluşması ve kesim yerlerinde yaşanan mağduriyetler vatandaşların kurban kesim alanı tercihlerini kısıtlamaktadır. Belediyelerin yaşanan yoğunluklara karşı kesim alanlarını artırması, kesim yerlerinde hijyen kurallarına dikkat edilmesi noktasında önlemler alması son derece kıymetlidir.”
“Et ve Süt Kurumu bayram sonrasında elde kalan hayvanları üreticiyi mağdur etmeyecek bir fiyattan almalıdır”
Üreticilerin, satışların geçen yıla nazaran yavaş seyrettiğini söz ettiğini tabir eden Bayraktar,” Temennimiz talebin canlanarak satışlarda beklenilen suratın yakalanması, üreticilerin hayvanlarının tamamını uygun fiyata satarak emeklerinin karşılığını almasıdır.
Satışların beklendiği üzere gerçekleşmemesi durumunda bayram devrinde satılamayan hayvanlar, Et ve Süt Kurumu tarafından üreticilerin yaptığı ek masraflar da dikkate alınarak üreticiyi mağdur etmeyecek bir fiyattan satın alınmalıdır. Bu kurbanlık yetiştiriciliğinde sürdürülebilirlik açısından çok önemlidir” diye konuştu.
