Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, “Güven veren, sağlıklı bir ortam oluşturduğunuz vakit hem enflasyonu düşürmeniz hem de büyümeyi sürdürmeniz mümkün. Bunu tarihte yaptık biz, ikisi birebir anda güzelleşebiliyor.” dedi.
Yılmaz, Habertürk ve BloombergHT ortak yayınında gündeme ait değerlendirmelerde bulundu, soruları yanıtladı.
Orta Vadeli Program’ın (OVP) toplumun çabucak tüm kısımlarıyla istişare edilerek hazırlandığını belirten Yılmaz, OVP devrinde zelzelelerin yaralarını sarmayı, enflasyonu kademeli bir biçimde tek haneye düşürmeyi, bunları yaparken istihdam ve büyümeyi olabildiğince müdafaayı ve sürdürülebilir toplumsal refah ile toplumsal adaleti güçlendirip, oluşturulan refahı toplumun bütün kısımlarına yaygınlaştırmayı hedeflediklerini söyledi.
Yılmaz, bu dört hedefe, para, maliye siyasetleri ve yapısal ıslahatlarla ulaşmayı öngördüklerini anlatarak, OVP’yi bir takvim içinde, güzel bir sıralamayla gerçekleştireceklerini, OVP’nin içeri ve dışarıda bir itimat ögesi oluşturduğunu tabir etti.
“Son üç ayda rezervlerimizde 22 milyar dolar civarında bir artış oldu”
OVP ile cari açığı azaltmayı öngördüklerini lisana getiren Yılmaz, programın sonunda cari açığın yüzde 2’lere düşmesini beklediklerini belirterek, şöyle konuştu:
“Bu ne demek? Dış kaynağa yeniden muhtaçlığımız aşikâr bir ölçü olacak demek. Fakat değerli olan bunu sağlam, sağlıklı kaynaklardan, uzun vadeli kaynaklardan elde etmek. Bunu da programla itimat veren bir çerçeveyle sağlamak durumundayız. Türkiye bunu yaptı. Geçmişte 20 milyar dolarların üzerinde yıllık sermaye girişi oluyordu. Bir taraftan da uzun vadeli portföy yatırımları Türkiye için tekrar değerli kalkınmanın finansmanında. Bunların önümüzdeki periyotta rahatlıkla yapılabileceğine inanıyoruz. Bu yalnızca cari açığımızı finanse etmekle kalmayacak. Rezervlerimizde de artış getirecek. Gerçekten son üç ayda rezervlerimizde 22 milyar dolar civarında bir artış oldu. Cari açığımız olduğu halde. Bu şu manaya geliyor. İşte bir sermaye girişi var yahut sistemin dışında olan kimi kaynaklar, seçim sonrası itimat ortamında, belirsizliklerin azaldığı bir ortamda sisteme, finansal sisteme girmiş oluyorlar. Hasebiyle şu anda Merkez Bankamız biliyorsunuz 120 milyar doları aştı toplam brüt rezervleri. Net olarak da baktığınızda 22 milyar dolar yalnızca son üç ayda rezerv artışı oldu.”
Ülkenin yatırım potansiyellerinin tanıtılmasıyla bunun daha fazla geliştirilebileceğine işaret eden Yılmaz, “Önümüzdeki periyotta, seçimlerini yaşamış, siyasi belirsizliklerini ortadan kaldırmış, teknik manada öngörülebilirliğini de Orta Vadeli Program’da sağlamış bir ülke olarak, düzgün bir tanıtımla çok önemli manada bir yatırım cezbedebileceğimize inanıyorum. Dünyanın hali de ortada. Mukayese edebileceğiniz diğer ülkelere nazaran Türkiye çok daha güzel fırsatlar, imkanlar sunuyor.” diye konuştu.
“Büyümenin kompozisyonu çok önemli”
Yatırım Ortamını Düzgünleştirme Uyum Heyeti’nde (YOİKK), kamu ve özel dalın temsilcileriyle çok yararlı bir toplantı yaptıklarını aktaran Yılmaz, eylül ayı sonuna kadar bunu bir hareket planına dönüştüreceklerini ve yatırım ortamını düzgünleştirmeye dönük yasal düzenlenmeleri içeren bir paketi de düşündüklerini kaydetti.
“Büyümeden taviz vermeden enflasyonu nasıl düşüreceksiniz?” sorusuna Yılmaz, şu karşılığı verdi:
“Özellikle 2002 sonrası biz bunu yaşadık. İtimat veren sağlıklı bir ortam oluşturduğunuz vakit hem enflasyonu düşürmeniz hem de büyümeyi sürdürmeniz mümkün. Bunu tarihte yaptık biz, ikisi tıpkı anda güzelleşebiliyor. Ders kitaplarında yazan her vakit olmuyor yani. Farklı ögelerle iki şeyi tıpkı anda düzgünleştirme pratikte mümkün. Birincisi bu. İkincisi, büyümenin kompozisyonu çok kıymetli. Tüketim yüklü bir büyüme yaparsınız. Bu enflasyonist bir büyüme olur.. Kompozisyonunu değiştirirsiniz. Arz, yatırım, üretim, ihracat yüklü, dış talebe daha fazla değer veren bir kompozisyonda yaparsınız büyümeyi. O vakit büyüme enflasyonla dediğiniz kadar çelişmez. Tam bilakis aşikâr bahislerde arz açığınızı gidererek, enflasyona olumlu katkısı bile olabilir. Hasebiyle büyümenin kompozisyonu çok kıymetli. Yalnızca seviyesi değil içeriği, bileşenleri çok değerli. Bizim Orta Vadeli Program’da öngördüğümüz daha istikrarlı bir tüketim gidişatı ancak üretime, yatırıma, ihracata daha fazla yük veren bir büyüme.”
Kıdem tazminatı konusu
Yılmaz, “Kıdem tazminatlarının emeklilik sistemine dahil edileceğine dair bir şey konuşuldu. Çok da soruluyor. O denli bir şey var mı?” sorusuna ise “Burada hükümetlerimizin yaklaşımı şu. Personel kesitinin temsilcileriyle, istişare içinde bu işi sonuçlandırmak. Yani tek taraflı bir tahlil dayatmak değil. Çözülmesi gereken bir problem mi? Evet o denli. Lakin bunu istişarelerle, personel ve patron istikrarı içinde ve bilhassa personel kısmının temsilcileri, sendikalarla istişare içinde bu bahse yaklaşmak. Kıdem tazminatında maalesef çok önemli sorunlar de var. Ödenmeme sıkıntıları var. Öbür meşakkatler var. Oluşturduğu bir belirsizlik var. Bilhassa iş dünyası firmaları üzerinde. Münasebetiyle bir periyot bir fon oluşturup bununla bu sorunu çözme üzere bir yaklaşım vardı. Münasebetiyle bunlar önümüzdeki devirde yeniden Türkiye’nin gündemde olan bahisleri olacak.” karşılığını verdi.
“En kritik bahis, kayıt dışılıkla mücadele”
“OVP’de, vergi gelirinin 2024’te yüzde 73,2 artışı gözüme çarptı. Vergi oranları mı arttırılacak? 2024’te nasıl vergiler göreceğiz?” sorusunu Yılmaz, şu formda yanıtladı:
“Vergi gelirlerindeki artış her vakit vergilerdeki artışla olmak durumunda değil. Bu öngördüğümüz çerçevede dört değerli tesirden bahsedebiliriz. Birincisi şu, biz bu yıl önlemler aldık biliyorsunuz. Bütçe açığımızı aşağıya çekebilmek, vergi gelirlerimizi arttırmak için birtakım önlemler aldık. O önlemlerin bu yıla yansıması yani 2023’e yansıması yarım yıl. 2024’e yansıması ise tam yıl olacak. Hasebiyle bu türlü bir fark var. İkincisi kayıt dışılıkla çok daha faal ve dijital bütün imkanları kullanarak uğraş etme kararlılığımız var. Bunun birtakım vergi gelirlerimiz üzerinde tesirlerini bekliyoruz. Tahakkuk tahsilat oranlarını arttırıcı idari önlemler öngörüyoruz. Hasebiyle bütün bunlar vergi gelirlerinde hiçbir oransal değişme yapmasanız bile toplam vergi gelirinizde bir farklılık oluşturacak. Dördüncüsü de alışılmış enflasyon, enflasyon dediğiniz hadise kamunun masraflarını arttırdığı üzere gelirlerini de arttırıyor. Vergi gelirlerini de artırıyor. Oradan da gelecek katkılar var. Münasebetiyle bütün bunlarla birlikte baktığınızda vergi gelirlerindeki artışı, büyük oranda en azından izah edebiliriz diye düşünüyorum.”
Vergi ıslahatı tartışmalarına değinen Yılmaz, direkt vergilerin hissesinin artırılması gerektiğini, toplumsal adalet açısından bunun değerli olduğunu ve bunun orta-uzun vadede, yapısal dönüşümle gerçekleştirilecek bir amaç olduğunu kaydetti.
Yılmaz, “Her vakit vergi gelirleri, oran artınca artacak diye bir kural da yok. İstikrarlı bir biçimde tüm toplumsal kısımlara bunu yayabilirseniz bazen vergi oranlarını bir ölçü düşürseniz bile toplam vergi tahsilatını artırabilirsiniz. Burada en kritik bahis, kayıt dışılıkla gayret. Kayıt dışı hiçbir ögenin kalmaması lazım. Hele hele bugünkü dijital imkanları da düşündüğünüz vakit OVP’de de bunun altını çizdik doğrusu. Teknolojiyi, dijital imkanları bizim çok daha tesirli bir biçimde bu alanda kullanmamız gerekiyor. Bunu yaptığınızda zati direkt vergiler de artmış oluyor.” diye konuştu.
“Kurla ilgili rastgele bir sayı açıklamış değiliz”
Döviz kuruna ait soruya Yılmaz, OVP’de hür kur rejiminin tabir edildiğine dikkati çekerek, “Dolayısıyla kurla ilgili rastgele bir sayı açıklamış değiliz. Fakat o gün toplumsal medyada işte bilakis mühendislik dediğimiz bir şey var. ‘Kur bu türlü açıklandı’ diye haberler yapıldı. Ortalama veriliyor orada. Yıl sonunu lineer bir biçimde artırıp hesaplayanlar da var. O denli bir şey yanlışsız değil bir kez. Kurda o denli lineer bir artış olmayabilir. Kurdaki problem şu. Dediğim üzere ne bir iddiamız var ne bir amacımız lakin şunu söyleyebilirim. Seçimlerden sonra uzun bir müddet kurda bir değişim yaşanmamıştı. Bir düzeltme oldu diyebilirim. Yani kıymetli önemli ölçüde bir düzeltme oldu. Münasebetiyle bundan sonra benzeri bir hareket beklememek gerekir. Yani o güç diyelim aslında açığa çıktı, gerçekleşti. Bundan sonraki devirde, bir taraftan enflasyonun seyri öteki taraftan Türkiye işte kaynak girişi, itimat ortamı, bütün bunlar tarafından şekillenerek gidecek ancak yıllık değil de orta vadeli baktığınızda enflasyonun üstünde bir seyir görmüyoruz doğrusu.” karşılığını verdi.
“Hiç kimseyi enflasyona ezdirmedik, ezdirmeyeceğiz de”
Yılmaz, fiyat artışlarının enflasyona nazaran nasıl düzenleneceğine ait soruyu ise şöyle cevapladı:
“Birincisi şu. Biz biliyorsunuz bir oran veriyoruz. Mesela memura diyelim yüzde 15 dediniz, yıl ortasına geldiniz, yüzde 15’in üstündeyse farkını veriyorsunuz, enflasyona tamamlıyorsunuz. Bir kere bu türlü bir sistemimiz var. Hasebiyle bu manada hiç kimseyi enflasyona ezdirmedik, ezdirmeyeceğiz de. Yıl ortasına geldiğimizde neyse enflasyon o fark verilecek. Münasebetiyle bir taraftan da memurla ilgili biliyorsunuz bu yılın enflasyon farkı olacak. Seyyanen artış yaptığımız için oransal artış olmadığı için bu yılın oransal artışı daha hudutlu kalmıştı. Münasebetiyle gelecek yılın artışı daha yüksek olacak. Enflasyondaki bu yeni varsayımlarımız ışığında baktığımızda memura kıymetli bir artış olacağını söyleyebilirim. Hem yüzde 15 artı 2023’ün enflasyon farkı. Bu kıymetli bir sayı olacak. Artık enflasyon gerçekleşmesine nazaran. Bu da otomatik olarak memur emeklisine de yansıyacak esasen. Yani orada bir şey var, sistem var. Geriye emekçi emeklisi ve minimum fiyat alan emekliler kalıyor. Buradaki kesitlere dönük olarak da dengeleyici bir kadro önlemleri yıl sonuna kadar çalışmayı öngörüyoruz.”
“Kur muhafazalı mevduat çözüldüğünde yabancı paraya gitmemeli”
Kur muhafazalı mevduattan muhakkak bir süreç içinde, evreli bir halde çıkış olacağını söz eden Yılmaz, “Kur muhafazalı mevduat çözüldüğünde yabancı paraya gitmemeli. Türk lirası bazlı araçlara yönelmeli ki kurdaki istikrarımız devam etsin. Yeni düzenlemelerle, karşılık ayırma kaideleriyle, makro ihtiyati dediğimiz kimi önlemlerle o tarafa gerçek bir yönlendirme olacak. Ancak bu bir anda olmayacak. Tasarruf sahipleri de tasa etmesinler. Biraz da uzun vadeye yönlendirme hedefi var burada. Bizim bankacılık sistemimizin klasik sorunu. Çok kısa vadeli hesaplarımız var maalesef. Çok kısa vadeli mevduatla, çok uzun vadeli projeleri finanse etmeye çalıştığımız bir sistem. Bu da sağlıklı değil elbette. Hasebiyle mevduat vadelerini de uzatmayı teşvik edici bir düzenleyici çerçeve içinde bunu etap basamak, vakit içinde, tabiat seyri içinde bir çıkış sağlayacağız. Lakin ani bir hareket olmayacak burada.” formunda konuştu.
Yılmaz, Türkiye’de bankacılık yüklü bir finansal sistemin bulunduğu belirterek, “Bir finans ıslahatına da çok önemli gereksinimimiz var. Dünyadaki kriterleri neyse bu işin. Bizde de bu çerçevede teşebbüs sermayesi, proje sermayesi daha çok gelişmeli. Yalnızca parası olana değil. Sahiden güzel projesi olana, üretecek olana kaynak veren, fırsat veren bir finansal sistem olmalı. Bayan girişimciliğe de dayanak olan, genç girişimciliğe, yeni teknolojik teşebbüsleri olan insanlara takviye veren bir finansal sisteme de gereksinimimiz var.” kelamlarını kullandı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, İstanbul Finans Merkezi’nin yalnızca bir alandaki binalar olarak görülmemesi gerektiğini anlatarak, “Bu bir yeni bakış açısı aslında, yeni bir strateji. Mevzuatıyla, finansal okuryazarlıkla, yeni finansal enstrümanlarla, yeni kurumsal yapılarlar birlikte Türkiye bir finans merkezi haline dönüşecek.” dedi.
(Sürecek)
