Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bugün New York’ta Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’na hitap edecek. Bu, Erdoğan’ın Kurul’daki 13. konuşması olacak.
Erdoğan birinci kere 2005’te Türkiye Başbakanı olarak Kurul’a hitap etmiş; 2007, 2009 ve 2011 yıllarındaki toplantılara da tıpkı sıfatla katılmış; 12. Cumhurbaşkanı seçildiği 2014 yılından itibaren de aralıksız bu toplantılarda konuşma yapmıştı.
Erdoğan, 2014’teki 69. BM Genel Konseyi’nde yaptığı konuşmada, BM Güvenlik Kurulu’nun hala 5 olan daimi üye sayısının artması ve örgütte ıslahata gidilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Dünya beşten büyüktür” demişti.
Her yıl Eylül ayında BM Genel Merkezi’nde düzenlenen Genel Heyet toplantılarının 78. sine, 193 ülkenin üst seviye temsilcileri katılacak. Bugün başlayacak toplantılar, 26 Eylül’e kadar sürecek. Toplantılar yeniden BM üyesi ülkelerin devlet ve hükümet liderleriyle, bakanlarını ve delegasyonlarını bir ortaya getirecek.
Birleşmiş Milletler nedir, BM Genel Heyeti’nin kıymeti ne?
BM, İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesi sonrası 1945 yılında memleketler arası barışı korumak emeliyle Türkiye dahil 51 ülke tarafından kuruldu.
Halen örgütün tam üye sayısı 193. Vatikan ve Filistin’in de BM’de özel statüleri var. BM’nin en yeni üyesi ise 2011’de örgüte katılan Güney Sudan.
BM Genel Şurası, örgütün neler yapması gerektiğine karar verilen ana toplantı. 193 BM üyesinin tümü yalnızca Genel Kurul’da temsil ediliyor.
Genel Şura her Eylül ayında BM’nin New York’taki merkezinde toplanıyor.
BM Genel Şurası’nın 78. oturumu 5 Eylül’de başladı. Lakin başkanlarının birçok 18 Eylül’den itibaren ana toplantılara katılmaya başladı.
BM Genel Konseyi’nde hangi bahisler tartışılacak?
Dünya önderleri BM Genel Konseyi’nde bir ortaya geldiklerinde, milletlerarası kalkınma ve iklim değişikliğiyle gayret gündemin üst sıralarında yer alacak.
Ukrayna savaşının da değerli bir gündem unsuru olması olası.
BM üyesi ülkelerin, örgütün “sürdürülebilir kalkınma hedeflerine” nasıl ulaşılacağını tartışacakları konferans dün başladı ve bugün sona erecek.
Dünyada açlığın ve yoksulluğun sona erdirilmesi, dünya çapında gelirlerin ve eğitimin uygunlaştırılması, pak suya ve sanitasyona erişimin artırılması, bu amaçlardan kimileri.
19 Eylül-26 Eylül tarihleri ortasında Devlet ve Hükümet Liderleri BM Genel Kurulu’nda birer konuşma yapacak.
Liderler bu konuşmalarda, ülkelerini ilgilendiren bahisleri da gündeme getirebiliyor.
BM İklim Gayesi Doruğu ise yarın yapılacak. Doruğun maksadı, iklim değişikliğiyle gayrete yönelik hareketleri hızlandırmak.
BM Genel Şurası sırasında ekonomik kalkınmanın finansmanı, salgın hastalıklarla çaba ve nükleer silahsızlanma hususlarında da konferanslar düzenleniyor.
BM Genel Şurası’nın lideri her yıl seçiliyor. 2023’te bu vazifeye Trinidad ve Tobagolu diplomat Dennis Francis seçilmişti.
BM Genel Heyeti’ne hangi önderler katılmıyor?
BM Genel Şurası, devlet ve hükümet liderlerine, tek bir yerde buluşmaları için eşsiz bir fırsat sunuyor.
Kurul’da en kıymetli kararlar çoklukla başkanların ikili görüşmelerinde alınıyor.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelensky’nin de BM Genel Şurası’na katılması bekleniyor. Zelenskiy, BM Güvenlik Kurulu’nda de ülkesindeki savaşla ilgili bir konuşma yapabilir.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Çin Devlet Lideri Şi Cinping ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron bu yıl BM Genel Konseyi’ne katılmayacak. İngiltere Başbakanı Rishi Sunak’ın da toplantıya katılmayacağı istikametinde haberler var.
BM Genel Konseyi’nde birinci konuşmayı neden Brezilya önderi ya da temsilcisi yapıyor?
BM Genel Heyeti’nde birinci konuşmayı Brezilya başkanının ya da temsilcisinin yapması ve onu ABD önderinin izlemesi bir geleneğe dönüştü.
Genel Kurul’un birinci yıllarında hiçbir ülke başkanı birinci konuşmacı olmak istemiyordu. Mevcut geleneğin kökeninde de, Brezilya başkanlarının ya da temsilcilerinin vaktinde bu işe istekli olmaları var.
Her ülkenin başkanı ya da temsilcisi BM Genel Heyeti’ne hitap edebiliyor. Önderler kendi lisanlarının yanı sıra BM’nin 6 resmi lisanından (Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca) rastgele birini kullanabiliyor.
Konuşmacılardan kürsüde 15 dakikadan az kalmaları isteniyor lakin çoklukla bu talebe uyulmuyor.
BM Genel Heyeti’nde en uzun konuşma rekoru, eski Küba Devlet Lideri Fidel Castro’ya ilişkin. Castro’nun 1960’da BM Genel Heyeti’nde yaptığı konuşma 4,5 saat sürmüştü.
BM Genel Heyeti’nde delegeler isimlerinin İngilizce çevirisine nazaran alfabetik sıraya nazaran oturuyor lakin birinci koltukta yer alan ülke her vakit BM Genel Sekreteri tarafından seçiliyor. 2023’te bu ülke, Kuzey Makedonya.
BM Genel Konseyi’nin en unutulmaz olayları nelerdi?
2006 yılında periyodun Venezuela Devlet Lideri Hugo Chavez konuşmasında devrin ABD Lideri George W. Bush’u “şeytan” olarak nitelendirmişti. Chavez ayrıyeten Bush’un evvelki gün konuşma yaptığı podyumun, “hala kükürt koktuğunu” söylemişti.
2009 yılında devrin Libya başkanı Muammer Kaddafi 1,5 saatten uzun konuşmuş, bir noktada delegelerin konferans salonunu terk etmesinden şikayetçi olmuştu. Kaddafi, büyük güçleri, BM’nin kurucu antlaşması niteliğindeki BM Kaidesi’nin prensiplerine ihanet etmekle suçlamış ve daha sonra BM Kuralı’nın bir kopyasını yere atmıştı.
2017’de periyodun ABD Lideri Donald Trump, Kuzey Kore başkanı Kim Jong-un için “Roket Adam kendisi için bir intihar görevinde” demişti.
2019’da ise o vakit 16 yaşında olan İsveçli etraf aktivisti Greta Thunberg, BM Genel Konseyi’nin İklim Aksiyonu Doruğu’nda dünya başkanlarına hitaben şunları söylemişti:
“Boş sözlerinizle hayallerimi ve çocukluğumu çaldınız. Buna nasıl cüret edersiniz?”
