Mahsa Amini’nin gözaltında vefatının birinci yıldönümünde İran hükümeti protesto şovlarını engellemek için memleketinde güvenliği sıkılaştırdı.
İslam Cumhuriyeti’nin zarurî başörtü kuralını ihlal ettiği gerekçesiyle gözaltına alınan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin 16 Eylül 2022’de vefatı, aylarca süren ve son yılların en büyük hükümet aykırısı protestolarına dönüşen şovlara yol açmıştı.
Gece boyunca birçok kasaba ve kentte hükümet zıddı tezahüratlar duyuldu, kamusal alanlarda ise sloganlar atıldı.
Norveç merkezli insan hakları kümesi Hengaw, Amini’nin babasının meskenden çıkarken kısa müddetliğine gözaltına alındığını ve mezarlıkta merasim yapılmaması konusunda uyarıldığını bildirdi.
Fakat BBC Farsça’ya sistemli olarak katkıda bulunan gazeteci Farzad Seifikaran, Amini’nin babasının “gözaltına alınmadığını” lakin kızının anma merasimine katılmaması konusunda baskı altına alınmak için “kısa süreliğine” alıkonulduğunu söyledi.
Güvenlik güçlerinin halkın Amini’nin mezarının bulunduğu, İran’ın kuzey batısındaki Kürdistan eyaletine bağlı Sakız kentindeki mezarlığa gitmesini engellemeye çalıştığı savları da basına yansıdı.
BBC İzleme Servisi’nin yabancı basın taramalarından elde ettiği bilgiye nazaran İran istihbaratı, kızının birinci mevt yıldönümü için planlanan anma merasimini iptal etmesine yönelik baskı uygulamak üzere Amini’nin babasını son iki hafta içerisinde dört sefer çağırdı.
İnsan hakları kümeleri, protestolarda 71’i çocuk olmak üzere 500’den fazla kişinin öldüğünü, yüzlercesinin yaralandığını ve binlercesinin tutuklandığını söylüyor.
Arkadaşları ve ailesi tarafından Jina (Kürtçe ismi) olarak anılan Mahsa Amini’nin vefatından bu yana birçok İranlı genç kimi vakit sivil itaatsizlik şovlarıyla, açıkça katı başörtüsü kurallarını sorguluyor.
Özellikle Tahran’ın kuzeyindeki güçlü, klasik olarak özgürlükçü bilinen bölgelerinde birtakım bayanların başörtüsüsüz dolaştıkları görülmesine karşın, muhafazakarların hakim olduğu İran Meclisi şu sıralar, kurallara uymayanlara çok daha sert cezalar uygulayacak bir yasa tasarısını kıymetlendiriyor.
Mahsa Amini olayını duyurmak için en fazla uğraş gösteren ve hem hastaneden ve hem de cenazeden haber yapan iki gazeteci, Nilüfer Hamedi ve Elahe Mohammadi neredeyse bir yıldır cezaevinde tutuluyor.
ABD ve İngiltere’den yeni yaptırımlar
ABD ve İngiltere Cuma günü, Amini’nin vefatının birinci yıl dönümü arifesinde İran’a yeni yaptırımlar getirdi.
ABD Hazine Bakanlığı, Amini’nin vefatından sonra İran’ın protestoları “şiddetle bastırması”, muhalif seslere baskı yapması ve internet erişimine kısıtlama getirmesiyle irtibatlı olduğunu söylediği iki düzineden fazla kişi ve kuruluşa yaptırım getirdiğini açıkladı.
İngiltere, İran Kültür Bakanı, Bakan yardımcısı, Tahran Belediye Lideri ve İran polis sözcüsü de dahil olmak üzere, mecburî başörtüsü yasasını uygulayan üst seviye İranlı karar vericileri maksat alan yeni yaptırımlar getirdiğini duyurdu.
