Uluslararası Ceza Mahkemeleri Rezidüel Düzeneği (IRMCT), Ruanda soykırımını finanse etmekten sorumlu tutulan Felicien Kabuga’nın, “şiddetli demans”a yakalanması nedeniyle mahkum edilmeyeceğini açıkladı.
IRMCT’den yayımlanan kararda, soykırım ve insanlığa karşı hatalardan yargılanan 88 yaşındaki Kabuga’nın sıhhatinin, yargılamaya devam etmek için elverişli olmadığına hükmedildi.
Kararda, Kabuga hakkında “şiddetli demans” teşhisi konulduğu belirtilirken, sıhhatini geri dönülemeyecek ve onarılamayacak biçimde kaybettiği söz edildi.
Kendini savunamayacak durumda olması sebebiyle Kabuga hakkında mahkumiyete hükmedilmeyeceği kaydedilen kararda, yargılamaya eldeki kanıtlar ışığında devam edileceği ve savcılığın Kabuga hakkındaki tezlerini birebir mutlaklıkta ispatlaması gerektiği vurgulandı.
Kararda, Kabuga’nın yargılamanın devamındaki duruşmalara katılmasının mecburî tutulmadığı ve tutukluluk halinin bir an evvel sona ermesi için duruşmaların daha sık ve erken yapılacağına dikkat çekildi.
Mahkemenin kararında, davanın sonraki tarzına ait tarafların görüşlerine başvurulacağını ve Kabuga’nın sıhhat durumunun izlenmeye devam edeceği belirtildi.
Karar, soykırım kurbanlarında hayal kırıklığı yaratırken, kimi soykırım mağdurları mahkemenin, hastalığı sebebiyle Kabuga’yı mahkum etmeyecek olmasını eleştirdi.
Soykırımı finanse etmekle suçlandı
IRMCT Savcılığı, soykırımı finanse etmek ve kurduğu radyodan soykırım propagandası yapmakla suçladığı Kabuga’nın, Tutsilere karşı işlenen soykırımında kilit rol oynadığını sav etti.
Savcılık, Kabuga’nın sahibi olduğu RTLM Radyosu’nun 8 Temmuz 1993 – 3 1 Temmuz 1994’te Tutsiler aileyhine yapılan propagandanın başlamasının yanı sıra Tutsilere karşı nefretin oluşması, yayılması ve soykırıma dönüşmesinde en tesirli araç olduğunu belirtti.
Ruanda’nın en zenginlerinden olan ve devrin yönetici seçkinleriyle yakın münasebet kuran Kabuga’nın, Ruanda Silahlı Kuvvetleri (FAR) ve Interahamwe Hutu milislerinin Tutsilere karşı işlediği hataları finanse ettiği aktarıldı.
Ruanda’da Hutu etnik kümesine bağlı milis güçlerin Tutsi ve muhalif Hutulara karşı gerçekleştirdiği soykırımda 100 günde 800 bin kişi hayatını kaybetmişti.
Yargılama süreci
Temmuz 1994’te İsviçre’ye sığınan ve bu ülkeden hudut dışı edildikten sonra Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ne giden Kabuga, Temmuz 1997’de ve 2003’te Kenya’nın başşehri Nairobi’de düzenlenen polis operasyonlarından kaçmayı başarmıştı.
Mayıs 2020’de Paris’in banliyölerinden Asnieres-Sur-Seine’de geçersiz kimlikle yaşadığı konutunda gözaltına alınan Kabuga, Paris Temyiz Mahkemesindeki isimli süreçlerinin akabinde soykırım ve insanlığa karşı hata işlemekten yargılanmak üzere IRMCT’ye teslim edildi.
IRMCT nezdinde birinci sefer 12 Kasım 2020’de hakim karşısına çıkan Kabuga, hakkındaki suçlamalara sessiz kalmış, avukatları ise müvekkilinin sessizliğinin “suçlamaları kabul etmediği” manasına geldiğini belirtmişti.
Bağımsızlıktan soykırıma
1922’den 1959’a kadar Belçika sömürgesinde yaşayan Ruanda’da, Tutsiler ülke siyasetinde tesirli olmalarına karşın bağımsızlık sürecinde sürgüne zorlandı.
1 Temmuz 1992’de bağımsızlığını kazanan Ruanda’da, Tutsileri göçe zorlayan başka etnik küme Hutular Belçika’nın dayanağıyla hükümet kurdu.
Sürgüne gönderilen Tutsiler, 1963-1967’de Ruanda’ya geri dönmeye çalıştı, lakin başarısızlığa uğrayan Tutsiler büyük bir katliama uğradı.
Çıkan olaylarda 20 bin Tutsi öldü, 300 bini yerlerinden edildi.
Gregoire Kayibanda, 1961’de askerlerin ve siyasetçilerin baskısı altında Ruanda’nın birinci Devlet Lideri seçildi. Seçilmesinin akabinde Hutuların dayanağını kazanmak için Tutsilere karşı propaganda başlattı.
Bu durum Tutsilere karşı yeni bir şiddet ve göç dalgasına neden oldu. Kayibanda, tüm yaptıklarına karşın Hutulu askerler tarafından darbe ile indirildi.
Kayibanda’nın akabinde vazifeye gelen Juvenal Habyarimana ise Batı ile âlâ alakalar kurmayı denedi.
Kayibanda kadar ayrımcı siyasetler izlemese de onun devrinde okullarda, üniversitelerde ve iş alanlarında Tutsilere ayrılan yüzde 10 kotası devam etti.
