Libya’nın doğusundaki sel felaketinde ölenlerin sayısı artmaya devam ediyor. Yetkililer liman kenti Derne’de 11 binden ffazla ceset bulunduğunu söyledi.
Derne’den gelen imajlarda cesetlerin gömülmeden evvel yakınlarının teşhis etmesi için sokaklara dizildiği görülüyor.
Bingazi’deki bir hastanede vazife yapan Dr. Anas, Daniel Fırtınası’ndan sağ kurtulanların tedavisine yardımcı olmak için Derne’ye gitti.
Anas BBC’ye verdiği demeçte, “Çok sayıda yaralı göreceğimizi düşünmüştük lakin hastane etrafında çok sayıda ceset görünce şoke olduk. Bu tam bir felaket. Hakikaten şoke oldum” dedi.
Yetkililer en az 10 bin kişinin kayıp olduğunu varsayım ediyor ve meyyit sayısının daha da artabileceğini söylüyor.
Birleşmiş Milletler’e bağlı Memleketler arası Göç Örgütü, Derne’de en az 30 bin kişinin evsiz kaldığını söyledi.
Manzara nasıl?
Derne fotoğraflarında mahallelerin seller sonucu büsbütün Akdeniz’e sürüklendiği yerlerde kıyıya vuran cesetler görülüyor.
Libya’nın doğusunu yöneten hükümetin sivil havacılık bakanı Hichem Abu Chkiouat, “Denizde daima olarak onlarca ceset kıyıya vuruyor” dedi.
Derne’deki görgü şahitleri BBC’ye, beşerler uyurken tüm konutların ve binaların denize sürüklendiğini söyledi.
Kent sakinleri, yaklaşık 90 bin kişinin yaşadığı Derne’nin sel sularıyla ikiye bölündüğünü aktardı.
Sel felaketi öncesi ve sonrasına ilişkin uydu fotoğrafları da, kent merkezinden geçen dar dere yatağının genişlediğini ve dere boyunca uzanan tüm binaların yok olduğunu gösteriyor.
Şehrin öbür bölgelerinde de binaları moloz yığınına dönüştüren geniş çaplı hasar besbelli bir halde görülebiliyor.
BBC’ye konuşan bir bölge sakini, Derne’deki birinci kurtarma çalışmalarının silahlı bir küme tarafından kimsenin kente girmesine müsaade verilmediği için sekteye uğradığını söyledi.
Sosyal medya platformu X (eski ismiyle Twitter) üzerindeki mahallî Derne Zoom hesabından paylaşılan iletilerde, Derne’nin dörtte birinin “tamamen yok olduğu” belirtilerek, “Sanki buraya bir nükleer bomba düşmüş gibi” denildi.
Hesap 13 Eylül günkü paylaşımda, sular altında kalan sokakların imajlarını yükledi ve altına da şu notu düştü: “Bir vakitler Derne isminde bir kent vardı.”
Seller neden bu kadar ölümcül oldu?
Vadi Derne olarak bilinen dere, kentin içinden geçerek denize dökülüyor.
Libyalı meteorolog Ali Buhris BBC’ye yaptığı açıklamada, Derne, Şahhat ve El Merj’in her yıl ağır yağış bölgeler olduğunu söyledi.
Buhris, Libya’nın şu anda karşı karşıya olduğu çok hava şartlarının bir iklim döngüsü olarak kabul edildiğini ve ülkenin kar ya da sarsıntı üzere olağandışı tabiat olaylarına şahit olduğunu da kelamlarına ekledi.
Su mühendisliği uzmanları BBC’ye, kentten yaklaşık 12 km uzaklıktaki üst barajın evvel çökmüş olabileceğini ve suyun ırmak vadisinden aşağıya, Derne’ye daha yakın olan ve mahallelerin sular altında kaldığı ikinci baraja hakikat sürüklenmiş olabileceğini söyledi.
Görgü şahitleri Daniel Fırtınasından kaynaklanan şiddetli yağışların sel sularının Derne sokaklarından akmasına neden olduğunu anlattı. Fakat Pazar günü saat 02.30 sularında Büyük Baraj’da bir patlama duyduklarını ve selin bir saatten kısa bir mühlet içinde devasa boyutlara ulaştığını söylediler.
Barajların bakımı yapılmış mıydı?
Libya’daki Ömer El-Muhtar Üniversitesi’nden su uzmanı Abdulvanes Aşur, geçen yıl yayınlanan bir araştırma makalesinde, dere yatağı ya da Vadi’nin tekrar tekrar taşmasının Derne için bir tehdit olduğuna dikkat çekmişti.
Aşur, 1942’den bu yana yaşanan beş sel felaketini örnek göstermiş, barajların sistemli bakımının sağlanması için acil adımlar atılması daveti yaptı.
Araştırma, “Büyük bir sel meydana gelirse, sonuç vadi ve kent halkı için felaket olacaktır” ihtarında bulundu.
Ancak Libya’nın doğusunu yöneten Libya Ulusal Ordusu sözcüsü Ahmed el Masmari BBC Arapça’ya verdiği demeçte, “Yaşananlar, bölgenin aldığı yağmur ölçüsü göz önüne alındığında, bölgedeki makul bir su düzeyine nazaran tasarlanmış barajların kapasitesinin ötesindeydi” dedi ve ekledi:
“Barajların nizamlı bakımının yapılıp yapılmadığını kesin olarak bilmiyoruz. Lakin şahsen gördüğüm kadarıyla, barajlar çağdaş ya da bakımlı olsalardı bile, bilhassa Derne bu ölçüde yağmurla baş edemezdi.”
Siyasi istikrarsızlık kurtarma çalışmalarını engelliyor mu?
Ülkede kurtarma çalışmaları derin siyasi kırılmalar nedeniyle karmaşık bir hal almış durumda.
Yedi milyon nüfuslu Libya’da, 2011 yılında NATO takviyeli müdahale ile Muammer Kaddafi’nin devrilmesinden bu yana şimdi güçlü bir merkezi hükümet kurulamadı.
Libya siyasi olarak ikiye bölünmüş durumda: Batıda Trablus merkezli ve memleketler arası kamuoyu tarafından tanınan Ulusal Birlik Hükümeti (GNU) ile doğuda Derne’yi de kapsayan paralel idare.
Bölünmeden bu yana ülkedeki kamu hizmetleri çökmüş durumda.
Trablus hükümeti doğu bölgelerini denetim etmiyor, lakin Derne’ye yardım gönderdi.
Trablus merkezli Başbakan Abdulhamid Dibeybe seli eşi gibisi görülmemiş bir felaket olarak nitelendirirken, Başkanlık Kurulu Lideri Muhammed El Negatif de ulusal birlik davetinde bulundu.
Libya Kızılay Derneği sözcüsü Tevfik El-Şukri BBC’ye yaptığı açıklamada Libya’nın dört bir yanından gelen kurtarma takımlarının kayıpları arama ve cesetleri çıkarma çalışmalarına katıldığını söyledi.
