“Taliban bayanların üniversiteye gitmelerini yasaklayınca, tek umudum bir burs alıp yurt dışına gidip eğitim almaktı.”
Bu kelamlar, 20 yaşındaki Afgan bir bayan öğrenci olan Natkai’ye ilişkin.
Natkai’nin ismi güvenliği göz önünde bulundurularak değiştirildi.
Natkai, ülkesinde üniversiteye gitme bahtının çok az olmasına karşın eğitimine devam ettiğini söylüyor.
O ve bir küme kız öğrenci Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki (BAE) Dubai Üniversitesi’nden burs kazandı. Bu burs ülkenin milyarder iş insanlarından Pir Khalaf Ahmad Al Habtoor tarafından sağlandı.
Bu burslar, bayanların üniversiteye gitmelerinin yasaklanmasının akabinde Afgan bayanları için Aralık 2022’de duyuruldu.
BBC’in elde ettiği datalara nazaran toplamda 100 Afgan bayan bu bursları kazanmayı başardı. Yurtdışında yaşayan kimi Afgan öğrenciler hali hazırda Dubai’ye gitmiş durumda.
Natkai, 23 Temmuz Çarşamba günü ailesine veda etti ve havalimanına hakikat yola çıktı.
Ancak eğitim umudunun önüne havalimanında silahlı Taliban militanları çıktı.
Natkai kırgın bir sesle, “Taliban biletlerimizi ve öğrenci vizelerimizi gördüğünde, kızların öğrenci vizesiyle Afganistan dışına çıkmasının yasak olduğunu söyledi” diye anlatıyor.
Seyahatleri engellendi
Natkai üzere en az 60 kız öğrenci daha havaalanından geri çevrildi.
BBC’yle paylaşılan birtakım fotoğraflarda siyah başörtülerini takmış genç kızlar şok ve ıstırap içinde valizlerinin yanında duruyor.
Taliban, bayanların yalnız seyahat etmesini yasakladı. Bayanlara, kocaları, erkek kardeşleri, amcaları yahut babaları üzere erkek refakatçilerle yurtdışına çıkmalarına müsaade veriliyor. Bu bireylere de “mahrem” ismi veriliyor.
Ancak burs alan kızlar için bu da kâfi olmadı.
Natkai, “Üç kız yanlarında ‘mahremleri’ ile uçaktaydı. Fakat Fazilet Yayma ve Ahlaksızlığı Tedbire Bakanlığı’ndan yetkililer onları uçaktan indirdi” diye anlatıyor.
Diğer öğrenciler, basına konuşmaktan kaçınıyor.
Adını Şems Ahmed olarak belirteceğimiz ve kardeşini havalimanına getiren genç bir adam, yaşadıkları badireyi anlatıyor.
Kız kardeşinin aldığa bursa umutla sarıldığını anlatan Şems Ahmed, “Umutla konuttan ayrıldı fakat gözyaşları içinde geri döndü. Tüm hakları elinden alındı” diyor.
Şems Ahmed, birtakım bayanların yanlarında erkek bir refakatçi götürebilmeleri için o erkeklerin vize fiyatlarını de ödediğini, hatta o paraları borç alarak tamamladıklarını söylüyor. Lakin sonuç tekrar hüsran oldu.
“Bazı kızlar o kadar çaresiz ve fakir ki… Dışişleri Bakanlığı’nın evrak doğrulama fiyatı için istediği 400 Afganileri ($5) bile yok.”
Dubai Üniversitesi ve öğrencilere burs veren Al Habtoor, kızların durdurulduğunu doğruladı.
Al Habtoor toplumsal medya hesabında İngilizce bir görüntü paylaştı ve İslam’da erkeklerin ve bayanların eşit olduğunu söyleyerek Taliban yetkililerini eleştirdi.
Videoda ayrıyeten havaalanında durdurulan bir Afgan kızın İngilizce ses kaydı da bulunuyor.
Bu kayıtta kız öğrenci şunları söylüyor:
“Şu anda havalimanındıyız ancak ne yazık ki hükümet Dubai’ye gitmemize müsaade vermiyor. Mahremi olanlara bile müsaade vermiyorlar. Ne yapacağımı bilmiyorum. Lütfen bize yardım edin.”
Uluslararası tepkiler
Taliban’ın bu son kararı insan hakları kümeleri ve diplomatlar tarafından reaksiyonla karşılandı.
İnsan Hakları İzleme Örgütünden Heather Barr, “Bu, Taliban’ın kız öğrencilere eğitime almaması zalimliğinin ötesinde hayli kıymetli ve tasa verici bir adım” değerlendirmesinde bulunuyor ve şöyle devam ediyor:
“Bu oburlarının onlara yardım etmesini engellemekle yaratılan bir tutsaklık.”
Afganistan’ın eski Birleşmiş Milletler gençlik temsilcisi Shkula Zadran, üniversiteden kızlardan vazgeçmemelerini istedi.
Taliban’dan olaya ait rastgele bir açıklama gelmedi.
Fazilet Yayma ve Ahlaksızlığı Tedbire Bakanlığı Sözcüsü Muhammed Sadık Akif Muhacir, BBC’ye yaptığı açıklamada yaşananlardan haberdar olmadıklarını söyledi.
Taliban’ın üst seviye sözcülerinden Zabihullah Mücahid de seyahatte olduğunu ve hususla alakalı bilgi sahibi olmadığını belirterek açıklama yapmadı.
Natkai ise ümitsizlik içinde.
Liseyi bitirmiş ve 15 Ağustos 2021’de Taliban iktidara geldiğinde tam da üniversite imtihanına hazırlanıyordu.
Natkai hayalleri uğrunda bir yol bulduğunu düşünmüştü. Taliban’a karşı bir şey söyleyecek hiçbir kelamının olmadığını belirtiyor. Natkai, Taliban’ın bayanları kabul etmediğini, hürmet göstermediğin lisana getiriyor.
Dünyadan, Afgan kızlarından ve eğitimlerinden vazgeçmemelerini istiyor.
“Kız olmanın cürüm olduğu bir ülkede bu fırsatı kaçırdım. Çok üzgünüm ve ne yapacağımı yahut başıma ne geleceğini bilmiyorum.”
